 | تبليغات |  |
|
|
 | اخبار |  |
|
|
چشماندازی بر کارکردهای فرهنگی فرهنگسازان/ باید به سمت کرسیهای آزاداندیشی مجازی برویم
دفتر تبلیغات اسلامی یکی از نهادهای فرهنگی کشور محسوب میشود که با دارا بودن ظرفیت حوزههای علمیه، نخبگان علمی و جوانان انقلابی باید بستری برای ظرفیتسازی، آزاداندیشی، نوگرایی و نواندیشی پیشگامانه در فعالیتهای دینی و پاسخگوی نیازها و مسائل روز جامعه باشد، از همین رو درمطلب فوق به بررسی و عملکرد این نهاد مهم در استان پرداخته شده است.
به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، به تعبیری فرهنگ همانند هوایی است که تنفس میکنیم و این هوا بستر اساسی رشد و تعالی انسان و جامعه است که به عقیده بسیاری از صاحبنظران، سیاست، اقتصاد، اجتماع و... را میتوان زیرمجموعه و یا حداقل تأثیرپذیر از آن دانست، همچنین فرهنگ صحیح میتواند حلال معضلات مختلف مانند آسیبهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، تربیتی و حتی عامل بازدارنده این قبیل موارد باشد.
دفتر تبلیغات اسلامی یکی از نهادهای فرهنگی کشور محسوب میشود که با دارا بودن ظرفیت حوزههای علمیه، نخبگان علمی و جوانان انقلابی باید بستری برای ظرفیتسازی، آزاداندیشی، نوگرایی و نواندیشی پیشگامانه در فعالیتهای دینی و پاسخگوی نیازها و مسائل روز جامعه باشد.
قطعاً اهمیت کار در حوزههای فرهنگی و اجتماعی از کسی پوشیده نیست اما نکته بسیار مهم در این خصوص، آسیبشناسی و بررسی عملکردها و همچنین تلاش برای افزایش بهرهوری است که در این خصوص به بحث و گفتوگو با حجتالاسلام محمد قطبی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان پرداختیم.
فارس: بهتر است بحث را با توضیح درباره فعالیتها و برنامههای دفتر تبلیغات اسلامی استان اصفهان و اولویتهای کاری این دفتر با توجه به شرایط فرهنگی اجتماعی استان شروع کنیم.
قطبی: دفتر تبلیغات اسلامی بخشهای مختلفی دارد که هر کدام مأموریتی مشخص دارند از جمله پژوهشکده خانواده که در حوزه مطالعات کاربردی و مسائل مربوط به خانواده فعالیت میکند، از یک سال و ۶ ماه پیش تاکنون، پروژههای کلان مورد بررسی بحث کارآمدی در زمینه خانواده است و تمرکز روی این موضوع و تولید بستههای آموزشی و مشاورهای ویژه متخصصین حوزه خانواده، مشاورین، مبلغین و مدرسین قرار دارد.
پروژههای پراکنده بسیاری داشتهایم اما در بخش مطالعات، تمرکز اصلی ما بر روی مطالعات در زمینه کارآمدی خانواده است، کارآمدی خانواده یک مفهوم تعریف شده ازنظر علمی است که ناظر به موفقیتهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و رشد و تعالی زندگی است، همچنین در کنار پژوهش، در پژوهشکده ۵۰ کرسیهای آزاداندیشی در سال گذشته برگزارشده که تقریباً یکسوم آنها در حوزه خانواده، یکسوم در حوزه بینش سیاسی، نظام و انقلاب اسلامی و یکسوم دیگر در حوزههای متفرقه بوده است.
فارس: با توجه به اهمیت و فلسفه وجودی کرسیهای آزاداندیشی، آیا کرسی به شکل تضارب آراء و مواجهه نظرات است یا صرفاً شاهد گفتوگو هستیم؟
قطبی: مدل برگزاری کرسیها طبق ابلاغ شورای عالی انقلاب فرهنگی است که بر این اساس ۵ نوع کرسی به ترتیب آزاد اندیشی، ترویجی، تخصصی، نقد، نظر و مناظره داریم و مناظره جزو عمیقترین بحثهای علمی در بین کرسیها است که قاعدتاً شخص نظریهپرداز باید به بیان نظریههای خود بپردازد.
سطح پایینتر مناظره، نقد و نظر است و مناظرههایی که تا به حال ما برگزار کردهایم بیشتر به صورت ترویجی و تخصصی بوده، کرسیهایی که معمولاً یک نفر دیدگاه خود را بیان میکند و یک یا دو نفر ناظر، صحبتهای او را نقد میکنند و بحث و گفتوگوی علمی شکل میگیرد اما نه در حد نظریهپردازی و مجموعاً در کرسیهای برگزار شده دیدگاههای مختلفی وجود داشته و بحث و چالش علمی ایجاد میشود.
در اینجا ما به نوعی یک حد میانهای از کرسیها را داریم نه مثل کرسیهای دانشجویی صرفاً یک نشست علمی و نه کرسیهای نظریهپردازی است حد میانهای است که اصطلاحاً به آن، ترویجی یا تخصصی میگویند.
فارس: با توجه به ظرفیت فضای مجازی، آیا دفتر تبلیغات برنامهای برای حرکت به سمت برگزاری عمومی کرسیهای آزاداندیشی دارد؟
قطبی: با توجه به استقبال نسبتاً خوب مردم در ایام کرونا از مناظرههای فضای مجازی، این کرسیها باید به شکل نوینتری برگزار شود و چون جنس بحثها علمی است، بیشتر در فضای علمی باید شکل بگیرد، یعنی در مدارس علمیه و مراکز تخصصی، ولی بیشتر به صورت حضوری در مدارس علمیه برگزار و بعداً صوتها در فضای مجازی بارگذاری و متن آن هم به کتاب تبدیل میشد.
ولی با توجه به شرایط کرونا، کرسیها به فضای مجازی کشیده شده و طبق مصوبهای که داشتیم قرار شد کرسیها در یک مدرسه اجرا حتی با تعداد کم با توجه به شرایط برگزار و همزمان در فضای مجازی برای بقیه طلاب هم اطلاعرسانی و بهصورت زنده پخش شود.
امیدواریم از حدود سه هفته دیگر و بعد از امتحانات طلاب، کرسیها به صورت حضوری برگزار شود و در امتداد آن، مجازی را شروع خواهیم کرد، در مورد حضور عموم، تا به حال تجربه نداشتهایم چراکه بحثها جنبه علمی دارند و احتمال استقبال عموم ضعیف است، البته صوت و متن این بحثها برای علاقهمندان در سایت منتشر میشود و امکان استفاده عموم وجود دارد اما در آینده به سمت برگزاری جلسات برای عموم خواهیم رفت.
فارس: با توجه به اهمیت پژوهش در اهداف و مأموریتهای دفتر تبلیغات اسلامی، آیا کارنامه قابلقبول در این حوزه وجود دارد؟
قطبی: در ایام کرونا بیش از ۶۰۰ جلسه درسی در ۵۰۰۰ ساعت آموزشی در فضای مجازی و در قالب سامانه lms برای دانشجوها برگزار کردیم و تقریباً همه نشستهای علمی را در فضای مجازی برگزار کردیم، چندین سمینار هم داشتیم که کرسیهای آزاد اندیشی هم میتواند همین حالت را پیدا کند.
در بخش آموزشی، دو موسسه آموزش عالی داریم، موسسه آموزش عالی علامه مجلسی برای برادران حوزوی و مجتمع آموزش عالی بانو مجتهده امین برای خواهران که در این دو مؤسسه سطح ۳ و ۴ حوزه، معادل کارشناسی ارشد و دکتری را داریم، همچنین در رشتههای مختلف از جمله تربیت مربی کودک، مشاوره اسلامی، فرهنگ و ارتباطات، مطالعات اسلامی به زبان انگلیسی، کلام و عقاید، تفسیر و رشتههای مختلف علوم اسلامی و انسانی در این مؤسسات، آموزش داریم.
در سالهای اخیر بیشترین توجه روی رشتههای کاربردی بوده است چراکه به تعبیر مقام معظم رهبری، دانشگاهها باید آموزش فایده محور داشته باشند، یعنی رشتهای که دانشجو در آن تحصیل میکند هم برای خود و هم برای آینده شغلی مفید باشد، در همین راستا رشتههایی که ما در این مؤسسات داریم، از جنس آموزشهای صرفاً آموزشی به سمت آموزشهای کاربردی و فایده محور روی آوردهایم.
فارس: عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی استان اصفهان در فضای مجازی را چطور ارزیابی میکنید و باتوجه به گستردگی و تنوع شیوههای تبلیغی در عصر حاضر، دفتر تبلیغات چگونه عمل کرده است؟
قطبی: در بعد فضای مجازی، نزدیک به سه سال است که دفتر تبلیغات اسلامی ورود جدی پیدا کرده و الان بیش از ۷۰ گروه تبلیغی در فضای مجازی داریم، در ماه مبارک رمضان چون اعزام به روستاها و مساجد امکانپذیر نبود، ما ۳۸۰ مبلغ را در فضای مجازی فعال کردیم که با کانالها و صفحههای خود در قالبهای تبلیغی فعالیت خود را انجام دادند.
از اسفندماه تاکنون بیش از هزار و ۷۰۰ تولید محتوای رسانه در قالبهای موشن گرافی، انیمیشن، فیلم، قصه، شعر، اینفوگرافی، پادکست و امثال اینها داشتهایم که قابلیت بازنشر حداکثری در فضای مجازی را دارا و غالباً متناسب با فضای فرهنگی، شرایط کرونا و قرنطینه بود.
فارس: فعالیتهای تبلیغی این دفتر در بعد اعزام مبلغ و پاسخگویی به سؤالات مردم چگونه بوده است؟
قطبی: در بعد اعزام مبلغ، چون مأموریت اصلی دفتر جهتدهی فعالیتهای اعزام و تبلیغ است، در ماه رمضان سال گذشته ۵۰۰ نفر و در ماه محرم که فرصت تبلیغی بسیار خوبی بود، بیش از هزار نفر اعزام برای فعالیتهای تبلیغی داشتیم، همچنین در بخش پاسخگویی به سؤالات دینی، روزانه به طور میانگین ۲ هزار الی ۲ هزار و ۵۰۰ سؤال را کارشناسان ما در اصفهان پاسخ میدهند که در سطح کشور این عدد به چهل تا پنجاه هزار میرسد که این سؤالها در حوزههای احکام، قرآن، مشاوره دینی، تاریخ اسلام و کلام و عقاید به صورت تلفنی و اینترنتی پاسخ داده میشوند.
فارس: با توجه به وظایف دفتر تبلیغات مبنی بر ترویج مذهب شیعه و تقریب مذاهب در شرایط اصفهان که در آن ادیان مختلفی وجود دارد، چقدر تلاش شده تا اسلام و مذهب شیعه در جامعه شناسانده شود و در کنار آن وحدت مذاهب بیش از پیش حفظ شود؟
قطبی: در مواجهه با ادیان و فرق و مذاهب دیگر، یک استراتژی مشخصی داریم؛ با ادیان توحیدی که ادیان آسمانی و الهی هستند، دارای کتاب و پیامبر هستند و مکتب مشخص دینی دارند در ارتباط هستیم و سالهاست که در دفتر تبلیغات اسلامی، دفتر ادیان توحیدی را داریم، اخیراً هم بخشهایی از آن به اداره کل ارشاد اسلامی واگذار شده و بخش علمی را هم دفتر تبلیغات ادامه میدهد، از جمله برگزاری همایشهای مشترک ادیان، نشستهای علمی تخصصی، جلسات گفتوگوی علمی، تولید کتاب و مقاله و دیگر کارهای تخصصی در این حوزه صورت میپذیرد.
نگاه ما تعامل، تفاهم و سالم است ولی در مواجهه با فرق انحرافی و فرقههایی که جایگاه دینی ندارند مانند بهائیت و فرقههایی که کمر همت بستهاند و در مقابل اسلام و بویژه در برابر شیعه قرار گرفتهاند تعارض داریم و دائماً در حال پاسخگویی به شبهاتشان هستیم و مدام نسبت به مباحث فقهی و کلامی و اعتقادی آنها در حال رفع ابهام برای شیعه هستیم و طبیعی است کسی که در مقابل شیعه قرار بگیرد ما هم در مقابل آن قرار میگیریم.
رویکرد و هدف اصلی ما در مواجهه با ادیان تا جایی که تعاملپذیر و مشارکتپذیر باشد، ما هم با روحیه و درواقع رویکرد تعامل پیش خواهیم رفت کما اینکه تا اکنون این اتفاق افتاده است به گونهای که در اصفهان تعامل دفتر تبلیغات اسلامی با مسیحیان و کلیمیها تعامل سازندهای بوده و نشستهای علمی گوناگونی هم با زرتشتیان و مندائیان وجود دارد اما از سوی دیگر با فرقههایی که در برابر شیعه قرار میگیرند یک رویارویی مبارزهای علمی فرهنگی وجود دارد.
فارس: در نیازسنجیهای فرهنگی و مسأله شناسی در اصفهان با توجه به ظرفیت فرهنگی اجتماعی این شهر و همچنین مشکلات موجود، چه اقداماتی صورت داده و چه برنامههایی در پیش دارید؟
قطبی: یکی از مشکلات اساسی که در کشور ما وجود دارد، عدم ثبت دادهای آماری و یک سامانه جامع آماری است که به طور دقیق نشان دهد وضعیت آسیبهای اجتماعی در استان اصفهان در چه حالتی قرار دارد و یا نگرش مردم در حوزههای آموزش دینی، مناسک، معیار و ارزشهای دینی در چه شرایطی قرار دارد.
به صورت نقطهای برخی از دستگاهها و نهادها همچون شورای عالی انقلاب فرهنگی هرچند سال یکبار پیمایش اجتماعی دارند و برخی دادههای ثبتی که در سامانه آمار ثبت میشود همچون سرانه مطالعه، سینما، فروش اسباببازی و... بسیار محدود و به تعبیری ضعیف جلوه میکند و به طور دقیق یک فرایند آماری که معرف یکروند برای تحقیق و پژوهش باشد و طی آن بتوان مسأله شناسی کرد تا نیاز واقعی جامعه را به دست آوریم وجود ندارد.
بنابراین با توجه به اینکه دادههای آماری و تحلیلی دقیقی در کشور وجود ندارد ناچار هستیم به روش کمکی از جمله روشهای شهودی و با کمک و تشخیص کارشناسان و متولیان فرهنگ پیش برویم که صرفاً یک روش مقطعی و غیرعلمی است، روش دیگری که میتواند در نیازسنجی فرهنگی کمک کند این است که از دادههای پراکنده و با استفاده از مدلهای علمی، یک برآورد به دست آوریم.
فارس: آیا این روشها امکان بررسی دقیق جامعه را فراهم میکند و اساساً آیا چنین شناخت دقیق و کامل امکانپذیر است؟
قطبی: بنابر آنچه وصف شد کسی نمیتواند ادعا کند که مسائل جامعه را دقیق شناسایی کرده چرا که مسائلی که مطرح میشود فقط یک نگاه روبنایی است و شناسایی دقیق مسائل واقعی جامعه، به ویژه با این وضعیت نابسامان آمار و همچنین تحولات سریعی که در جامعه اتفاق می افتد، امکانپذیر نیست چرا که شتاب تحولات اجتماعی فرهنگی در جامعه سرعت بالایی دارد از همین رو برای حل این مشکل باید آمارها همواره بهروزرسانی شوند.
در نتیجه ما به معنای واقعی، مسأله شناسی نداریم اما بر اساس همان آمارهای پراکنده و شناخت شهودی، دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان یک سری مسائل را کشف و قالب فعالیتها را بر اساس همان مسائل متمرکز کرده است که برای نمونه میتوان به حوزه خانواده اشاره کرد که مطالعات مناسبی صورت گرفت و درنهایت متوجه شدیم یکی از مشکلات خانوادهها، ضعف کارآمدی خانواده است بدین معنا که از هم پاشیدگی خانوادهها، تربیت نادرست فرزندان و ... نشاندهنده ناکارآمدی خانواده است.
فارس: در خصوص همین مشکل ناکارآمدی خانوادهها که ذکر کردید، چه اقداماتی انجامشده است؟
قطبی: پس از شناسایی این معضل، فضا و جهتگیریهای پژوهشی خود را با حضور اعضا هیأت علمی به سمت مطالعه در این حوزه سوق دادیم، همچنین در میدان اجرا دیده شد مهمترین نیاز ما، بستههای آموزشی و مشاورهای است یعنی مشاوران، مدرسان و مبلغان ما در حوزه خانواده در سطح جامعه دستشان خالی از کتابهای کاربردی و بالینی و همچنین بستههای آموزشی است از همین رو و بر اساس مطالعه و نیازسنجی، پژوهشهای ما به سمت کارآمدی خانواده با تولید بستههای آموزشی و پژوهشی رفت.
همچنین در حوزه آموزش، نتیجه مطالعات و تحقیقاتی که از جامعه به عمل آمده بود، نشان داد امروز در جامعه به مربی تربیتی و مشاوره اسلامی نیازمند هستیم و اینها کمبود و ضعف در جامعه هستند از همین رو رشتههای آموزشی به این سمت سوق داده شد.
در مجموع مسائلی که شناساییشده عمدتاً در حوزه خانواده و ناکارآمدی خانواده، ضعف در دانش و مهارت متولیان تربیتی، حوزه کودک و نوجوان است که در کشور ما مقوله نوجوان مورد غفلت واقع شده، در واقع به کودک تا حدودی پرداخته شده به طور مثال برای تهیه یک کتاب، اسباببازی، لباس و... برای کودکان توجهی نسبی شده است ولی وقتی به نوجوان میرسیم این توجهات بسیار کم است یعنی کتاب، محصولات رسانهای، داستان، فیلم، بازی و... که برای نوجوانان مفید باشد بسیار اندک است.
فارس: یکی از مسائل جدی ما در حوزه فرهنگ ضعف و توجه جدی به حوزههای اختصاصی نوجوانان است، آیا در برنامههای پژوهشی و تحقیقی این دفتر در جهت حل معضلات و تقویت گامهای برداشتهشده، برنامهای در دستور کار وجود دارد یا خیر؟
قطبی: یکی از حوزه مغفول مانده ما در عرصه فرهنگ توجه به قشر نوجوان است بهگونهای مه حتی در رسانه ملی میبینم برای سن نوجوان غالباً تولیدات و محتواهای شبکههای دیگر کاملاً به شکل غربی پخش میشود که این نشان میدهد کار تولید ویژه نوجوان در کشور وجود ندارد البته سعی شده در استان اصفهان تمرکز بر روی این موضوع قرار گیرد که البته فعالیت ما در این بخش هنوز نو پا بوده و به محصولات جدی نرسیدهایم و زمان میبرد تا محصولات تولید و در سراسر کشور توزیع شود.
بنابراین یکی از مسائل جدی ما در حوزه فرهنگ ضعف و توجه جدی در حوزههای اختصاصی و نوجوانان است البته قابلذکر است که نیازهایی همچون تفریح، دینداری، سبک زندگی، مناسک و... که نیازهای عمومی یک نوجوان محسوب میشود در جامعه وجود دارد و مشکل اصلی در نیازهای اختصاصی نوجوان که از یک تونل بلوغ عبور میکند و وارد فضای جامعه به معنای هویت اجتماعی میشود و متاسفانه ما یک زیستبوم اجتماعی برای نوجوان تعریف نکردهایم.
همچنین ما در حوزههای دیگری همچون مطالعات و کارهای مثبت در عرصه مسائل جنسی کار مناسبی انجام ندادهایم و این ضعف برای سنین نوجوان و جوان به عنوان یک آسیب جدی کاملاً مشهود است، بهگونهای که در جامعه میبینیم تمایلات جنسی جوانان فراتر از کادر ارزشهای دینی است، یعنی خارج از ارزش دینی به تمایلات و میل جنسی جوانان دامن زده میشود و این را میتوان در سینما تا حوزههای اجتماعی مشاهده کرد.
از سوی دیگر جوان و نوجوان با صحنههای جنسی روبه رو میشود که نمیتواند با کادر ارزشهای دینی به آن پاسخ دهد و اینها مسائلی است که شناسایی شده که به برخی از آن ورود پیدا کردهایم اما امکانات ما اجازه ورود و پرداختن به تمامی این مسائل را نمیدهد.
فارس: دفتر تبلیغات اسلامی به منظور بهرهمندی از ظرفیت و الگوسازی جوانان انقلابی و پرانگیزه چه تدابیر و یا اقداماتی داشته و خواهد داشت؟
قطبی: طی ۴ سال گذشته جهتگیری این دفتر به سمتی رفته که فعالیت خود را بهجای سبک کارفرمایی و اداری به سمت گروهها، تشکلها و مجامع مردمی پیش برده و در حال حاضر حدود ۱۳۰ گروه تبلیغی از طلاب در دفتر تبلیغات اسلامی استان اصفهان شکلگرفته و تلاش ما حمایت از این گروهها است.
این گروههای تبلیغی در عرصههای مختلف ازجمله هنری، رسانهای، مجازی و تخصصی فعالشدهاند و هدف ما حمایت از جوان انقلابی متکیبهخود است که وابستگی به دیگران ندارند و روحیه انقلابی و مذهبی دارند و افتخار میکنیم که امروز این گروههای تبلیغی مستقل هستند و هیچگونه وابستگی اداری به ما ندارند و بسیاری از آنها در قالب مؤسسات فرهنگی و NGO ثبت رسمی شده و مشغول به فعالیت هستند.
همزمان تلاش شده است که مرکز نوآوری و خلاقیتهای دینی در دفتر تبلیغات اسلامی شکل بگیرد و اخیراً تفاهم نامهای با معاونت علمی فناوری رئیس جمهور به امضا رسیده که در آینده نزدیک، این مرکز به صورت رسمی برای حمایت از تشکلها و گروههای خود جوش، جوان، مردمی و انقلابی افتتاح خواهد شد.
سعی بر این است که کارهای جدی، مذهبی و انقلابی به ویژه در حوزه نوجوان مورد حمایت و تقدیر قرار بگیرد که برای مثال میتوان به فیلم منطقه پرواز ممنوع و یا انمیشن فیلشاه اشاره کرد که در حد توان و بضاعت، به آنها در برهههای مختلف و به شکل گوناگون همچون برگزاری نشستهای علمی تخصصی پرداخته و حمایت کردهایم.
فارس: با توجه شبهه افکنی در دنیا امروز از ابزار اساسی جنگ نرم محسوب میشود دفتر تبلیغات اسلامی در مواجهه با این شبیه خون چگونه عمل میکنید و برای ارتقا این مواجهه آیا به نهادهای دیگری هم نیاز دارید؟
قطبی: یک روش برای مواجهه با شبهات در نظر گرفته شده که بر اساس آن گروههایی در فضای مجازی و فضاهایی که اقتضائات اجتماعی وجود دارد و اجتماع مدار است، شبهات شناسی شده و نسبت به ظرفیت موجود علمی در دفتر تبلیغات اسلامی، اعم از پژوهشکده و بخشهای مختلف علمی، ورود پیدا کرده و پس از شناسی شبهه، در حد امکان در قالبهای مختلف از جمله مکتوب، فایل تصویر و صوت و یا فضای رسانهای، نشستها و سمینارهای علمی و کرسیهای نظریهپردازی و همچنین مقالات تخصصی و کتاب پاسخ داده خواهد شد.
مشکلی که در این زمینه وجود دارد و گاهی از توان ما خارج است، انتشار شبههها بهصورت گسترده بر بال رسانهها، ماهواره و شبکهها مجازی است بنابراین برای بازنشر پاسخ شبهات نیازمند تعامل بین نهادهای علمی فرهنگی همچون دفتر تبلیغات اسلامی و نهادهای فرهنگی رسانهای همچون خبرگزاریهای معتقد و دغدغهمند هستیم از همین رو هرچه ارتباط بین رسانهها و مجامع علمی تقویت شود میتوان در باز نشر پاسخ به شبهات قویتر عمل کرد.
زمانی که شبههای طراحی و مطرح میشود، به سرعت در رسانهها و جامعه پخش میشود اما پاسخ آن تنها در چند کانال و سایت و یا به صورت مقاله منتشر میشود از همین رو نقش رسانه و اهمیت آن مشخص میشود چرا که بسیار میتوانند در این زمینه کمک کنند و ما به توان و همت خبرگزاریهای فعال و دغدغهمند، نیازمند هستیم.
مشاهده در خبرگزاری فارس
|
|
|
تعداد بازديد اين صفحه:
3061
|