وی ادامه داد: غربی ها سال هاست که بر روی مباحث معرفت‌شناسی متمرکز شده‌اند و در حال تکمیل کارهای خود هستند و علم را برای پرداختن به فلسفه رها نکرده اند، متأسفانه ما آن طور که باید بر روی علم به صورت مستقل متمرکز نشده ایم و به راحتی از آن عبور کرده ایم.
استاد دانشگاه تهران، اختلافات اصولی در فرقه‌های فکری را مربوط به حوزه معرفت شناسی دانست و افزود: فارابی و ابن سینا و غزالی و ابن رشد مأمور به دفاع از دین بوده اند و نمی‌توانستند در بحث علم باقی بمانند و از آن عبور می کردند، قاضی عبدالجبار نمونه نادری در این میان است که بحث های علم را جدی تر گرفته است.
حجت الاسلام والمسلمین جعفریان گره زدن فلسفه به دین را عاملی برای عدم اندیشیدن صحیح معرفی کرد و اظهار داشت: وقتی در برابر شبهات قرار گرفتیم، برای مبارزه با شبهات از روی دستپاچگی، کلام را به وجود آوردیم و بیشتر انرژی خود را برای اثبات پیش فرض های خود صرف کردیم، در واقع مسلمانان فلسفه را وسیله حفظ دین قرار دادند.
وی با بیان اینکه بیشتر مباحث علم که در فلسفه و کلام توسط ما وارد شده مربوط به علم خداوند است و از علم بشر غفلت کرده ایم، ابراز داشت: گویا فراموش کرده ایم که ما درباره بشر صحبت می کنیم که ابتدا باید مسائل آن را حل کنیم و اساساً از این حقیقت غفلت کرده ایم، امروز مباحث علم در دنیا وارد حیطه های روانشناسی، ژنتیک، تربیتی و سایر موارد مؤثر بر روی معرفت شده است.
پژوهشگر تاریخ اسلام، زبان عربی را زبان بیان دانست که استدلال‌ها را با کلمات و عبارات اثبات می‌کند و افزود: زبان یونانی اینگونه نیست و زبان ایرانی یک زبان عرفانی است که عرفان را با ادب فارسی مخلوط می کند، ما همواره دنبال علم به معنای یونانی آن بوده ایم، درست در نظام های حقوقی، اخلاقی و فلسفی برهانی مشایی با یکدیگر متفاوت هستند و ما باید از مقاومت در برابر این واقعیت دست برداریم که انسان ها ثابت ایستاده اند و حقیقت همه چیز را به خوبی درک می کنند.
رئیس کتابخانه مرکز دانشگاه تهران، مقاومت در برابر واقعیات را عامل توقف و کندی حرکت در مسیر علم ارزیابی کرد و اظهار داشت: دنیا به مسیر خود ادامه می دهد و با مقاومت ما متوقف نخواهد شد، لازم است تا ما بر روی تاریخ مفهوم علم، توجه و تعمیق بیشتری داشته باشیم.
وی با اشاره به اهمیت منبر و خطابه برای انتقال مفاهیم دینی به مخاطبان، بیان داشت: باید در سخنرانی ها بدانیم که چه مقدار از حرف ها به برهان، چه اندازه به شعر، قرآن و حدیث اختصاص دارد و از سیستم ترکیبی برای هدایت مردم استفاده می کنیم، مخاطب، باید تفکیک معرفتی مخاطب میان گزاره های مختلف را هم در نظر بگیریم و بدانیم که مباحث تا چه اندازه مورد قبول مردم واقع می شود.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در بررسی متون مختلف باید بدانیم که در اثبات مطالب از چه روش و تفکری استفاده شده است و فضای حاکم بر جامعه و مخاطبان آن دوران چه بوده است، لازم است تا گاهی بر روی مجموعه افکارمان تردید داشته باشیم و شفافیت علمی در استدلال ها و برهان های خود داشته باشیم، الزماً نباید همیشه با پیش فرض ها و ابزارهای مشخص برای اثبات مطالب حرکت کنیم.
حجت الاسلام والمسلمین جعفریان، پافشاری و تعصب بر روی ابزارها و استدلال ها و عدم شفافیت لازم در برهان ها را سبب عدم پیشرفت علم در جوامع دانست و ابراز داشت: باد بر روی مفهوم تأمل داشته باشیم و نباید همیشه توجه خود را تنها به خروجی علم معطوف کنیم، در اکثر موارد به دنبال خروجی و صورت بندی مقبول بوده ایم.
وی حرکت دادن علم در مسیر صحیح خود را از الزامات تفکر اسلامی دانست و گفت: دین برای زندگی اخلاقی و مناسبات و عدالت در زندگی بشر آمده است، اما مسلمانان سعی کردند تا دین را به همه مقوله های علم مانند نجوم و تمدن و صنعت ربط بدهند و خواستند تا نوع اسلامی همه مقوله ها را طراحی کنند و وقتی در این مسیر کم آوردند، متوسل به حکمت یونانی شدند و همان را هم مطابق با خواست خود رنگ کردند، در دوه صفویه ما به دنبال ایجاد علم دینی بودیم و به همبن منظور به همه عرصه ها ورود کردیم.
پژوهشگر تاریخ اسلام، با اشاره به برخی از اشعار و نوشته ها در جهان اسلام، مبنی بر مشرک بودن منجمان و طبیبان، افزود: برخی معتقد بودند که پزشکی و نجوم می خواهند تأثیر خداوند بر عالم را منکر شوند و به همین منظور از تأثیر ستارگان و طب بر زندگی انسان ها سخن می گویند.
حجت الاسلام والمسلمین جعفریان توپ‌های روسی در جنگ‌های ایران و روسیه را عامل بیداری حکما در عصر صفوی دانست و اظهار داشت: در زمان جنگ های روس با ایران در زمان عباس میرزا تبلیغات وسیعی از سوی مسیحیت در ایران صورت می گرفت که کتاب های زیادی هم در نقد مسیحیت در همان زمان در ایران تألیف شد، اما هیچ کدام از آن نقدها مثمر به ثمر نبود و استدلال ها قابلیت پذیرش در میان منتقدان اسلام را نداشت.
وی با اشاره به جدال سه وجهی میان دین و عرفان و فلسفه و صرف وقت زیاد به همین منظور، تصریح کرد: لازم است تا یک سیستم متوازن در این زمینه ایجاد شود تا بتوانیم به نتایج خوبی برسیم.
