وی ادامه داد علم روان شناسی تا پیش از جنگ دوم جهانی سه هدف اساسی برای خود در نظر گرفته بود: درمان امراض روانی، کمک به همه انسان ها برای ایجاد یک زندگی سازنده و شاد و شناسایی و تقویت استعدادهای نهفته انسان ها. اما جنگ جهانی دوم و حجم مشکلات ناشی از آن از یک سو و توجهی که دولت ها برای کاهش این مشکلات نشان دادند سبب شد تا دو هدف اخیر از اهداف سه گانه مورد غفلت قرار گرفته و فراموش شود.
دکتر براتی افزود: مارتین سلیگمن در دوره ریاست خود بر انجمن روان شناسی امریکا به سال 1998 از روان شناسان کاربردی درخواست کرد به اصل خود برگردند و در کنار درمان و شفای بیماران روانی به پربار تر و رضایت بخش تر کردن زندگی انسان ها و هم چنین شناسایی و پرورش استعدادهای آنان بپردازند.
وی ادامه داد: اصول و مفروضه های روان شناسی مثبت گرا در تقابل با روان شناسی معمول و به ویژه روان شناسی بالینی قرار دارد و معتقد است هرانسانی ماهیت اش ذاتا خوب است و اعمال و کردار آدمی ناشی از توانمندی ها و منش( شخصیت) اخلاقی او هستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن اذعان داشت: هیچ روش درمانی روان شناسی نمی تواند بیشتر از 65 درصد موفقیت آمیز باشد چرا که فقط به نقطه ضعف های آدمی توجه دارند این در حالی است که اگر روان شناسی بالینی بیاید و بر روی نکات مثبت وتوانایی افراد نظر کند درصد موفقیت تا 85 درصد قابل ارتقاء است.
وی در ادامه به ویژگی های روان شناسی مثبت اشاره کرد و گفت: روان شناسی مثبت گرا در سه سطح خود راتعریف می کند سطح ذهنی، سطح فردی، سطح گروهی که در سطح ذهنی با تجربه های ذهنی افراد سر و کار داریم که قناعت ورضایت از زندگی گذشته وامید وخوشبینی در آینده در این سطح نشان داده می شود.
دکتر براتی افزود: در سطح فردی توانمندی های افراد مورد نظر است وبا کاراکتر ها (مؤلفه ها) یا فضیلت هایی بی نظیر مانند حکمت، شجاعت، تعالی،پشتکار، نوآوری سروکار داریم وهمچنین در سطح گروهی بدنبال ایجاد نهاد های خوب خصوصا در سه نهاد خانواده،نهادهای آموزشی ومحیط کار است.
وی تصریح کرد اگر سطوح سه گانه را عملیاتی کنیم می توانیم یک زندگی سعادتمندانه وکامل داشته باشیم زندگی که زندگی لذت بخش و شاد(a pleasant life)، زندگی با اشتیاق(درگیرانه) (an engagement life)، زندگی با معنا(a meaning life) یا هدفمند باشد.
زندگی شادمانه
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن در بیانی زندگی لذت بخش را زندگی دانست که بر اساس هیجان های مثبت ساخته شود. وی افزود روان شناسان مثبتگرا هیجانهای مثبت را به سه گروه تقسیم کردهاند: الف: هیجانهای مثبتی که معطوف به آیندهاند (نظیر آنچه رضایتمندی از گذشته، قناعت، صفا و صمیمیت)، ب: هیجانهای مثبتی که معطوف به آیندهاند (نظیر آنچه با امید و خوشبینی سروکار دارد) و ج: هیچانهای مثبت معطوف به زمان حال (همچون خشنودی و ارضای شادیها و لذتهای زودگذر). سلیگمن هیجانهای مثبت درباره حال را به دو طبقه متفاوت تقسیم کرده است؛ 1) لذت و 2) خشنودی. لذایذ خود به لذایذ بدنی و لذایذ سطح بالاتر تقسیم میشوند. لذتهای بدنی هیجانهای آنی و لحظهای هستند که از حواس آدمی سرچشمه میگیرند مثل لذت ناشی از خوردن یک غذای خوشمزه یا لذت در اثر یک بوی خوش یا لذت حاصل از شنیدن یک نوای خوش یا دیدن منظرهای زیبا. لذتهای سطح بالاتر هم آنی و زودگذرند ولی آنها ناشی از حوادثی پیچیدهتر بوده و بیشتر یادگرفتنی هستند تا حاصل حواس. برای مثال احساسات ناشی از راحتی، سرخوشی، مزاح و شوخی، تنآرامی و … . لذتهای مربوط به آینده عبارتند از خوشبینی، امید، اعتماد، اطمینان کردن و اعتقاد و عقیده به چیزی داشتن.
زندگی خوب (زندگی درگیرانه و متعهدانه)
دکتر براتی گفت: راه دیگر دستیابی به زندگی کامل، توسل به عوامل مسرت بخش است. مسرت بخشها گروه دیگری از هیجانهای مثبت درباره حال هستند که بر خلاف لذتهای زودگذر احساس نیستند بلکه فعالیت اند نظیر مطالعه، گوهپیمایی، ورزش، گفتگویی با دوستی صمیمی، یا بازی کردن یا آموزش دادن به دیگران یا انجام کاری سخت. ویژگی اصلی مسرتبخشها آن است که این فعالیتها ما را کاملاً غرق خود ساخته و به نوعی از خود بیخود میسازند، وقتی که به آنها مبادرت بورزیم گذشت زمان را احساس نمیکنیم. این فعالیتها موجب بروز حالتی میشوند که در متون روانشناختی مثبتگرا به آن غرقهگی میگویند حالتی که زمان متوفق میشود و فرد غرق در کاری میشود.
مسرتبخشها را نمیتوان به دست آورد یا اگر هم به دست آمده باشند نمیتوان آنها را حفظ کرد مگر به توانمندیها ذاتی و فضیلتهای شخصی افراد توسل جست.
زندگی با معنی
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن وحدیث: سومین مسیر به سمت یک زندگی سعادتمند، داشتن قصد و معنی در زندگی است. معنی را چنین تعریف کردهاند «احساس تعلق به چیزی ورا و فرای خود، چیزی چون دانش، خانواده، اجتماع، عدالت یا یک نیروی معنوی بالاتر و توانا یعنی خدا». در مسیر سوم زندگی سعادتمند، فرد توانمندیهای ذاتی و فضایل خویش را در خدمت آن چیزی که به آن احساس تعلق میکند قرار میدهد؛ چیزی که بزرگتر از خود اوست.
زندگی با نشاط. زندگی با نشاط چیزی است که نظریههای لذتگرایانه شادکامی آن را تأیید میکنند. این زندگی شامل میزان زیادی از هیجانهای مثبت درباره حال، گذشته و آینده و مهارتهایی برای تقویت و تداوم این عواطف است. هیجانهای مثبت درباره گذشته عبارتند از خشنودی، قناعت، کامروایی، غرور و صفا و صمیمیت. ما فعالیتها و تدابیری را درباره بخشش و شکرگزاری تدوین کردهایم که با استفاده از آنها میتوان این خاطرات مثبت را افزایش داد…. هیجانهای مثبت درباره آینده عبارتند از امید و خوشبینی، عقیده، حقیقتجویی، اعتماد و اطمینان. دیده شده که این هیجانها بخصوص امید و خوشبینی ضربهگیرهای افسردگی هستند (سلیگمن، 1991 و 2002). ما برای تدابیر مداخلهای مربوط از اقدامات تجدید نظر شده مرتبط با امید و خوشبینی که در مطالعات قبلی تأثیر ضد بد بینی آنها تأیید شده بود استفاده کردهایم. هیجانهای مثبت درباره حال (اکنون) عبارتند از لذت و احساس مسرت ناشی از لذهای آنی. رواندرمانی مثبتگرا دارای فعالیتهایی است برای یادگرفتن تجاربی از این دست و کسب لذتهای زودگذر.
هیجانهای مثبتتر غالباً با افسردگی و اضطراب کمتر همراه هستند. اما آیا این یافته نوعی همبستگی صرف است یا میتواند علی هم باشد.؟ بارابارا فردریکسون و همکارانش شواهدی فراهم آوردهاند. مبنی بر آنکه هیجانهای مثبت اثر تعیینکننده کاهندهای بر هیجانهای منفی در حوزههای فیزیولوژیکی، توجه و تمرکز و خلاقیت دارند.
تکنیک های مثبت گرایی
دکتر فرید براتی سده عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن وحدیث قم دربخش دوم صحبت های خود به تکنیک های مثبت گرایی در روان شناسی اسلامی اشاره کرد و گفت: داک ورث و همکارانش معتقدند که بیش از 300 روش مثبت گرایی در منابع وجود دارد. ولی تنها آن شیوه هایی قابل استناد هستند که مبتنی بر پژوهش باشند.
وی یکی از تکنیک ها را تکنیک شمارش و ذکر نعمت ها برشمرد و گفت در این روش فرد در پایان روز داشته های خود را شمارش می کند مثلا شبی سه داشته اش را می نویسد که نتیجه آن این است که آدمی که فقط بر روی نداشته های زندگی تاکید می کرد به نوعی به توانایی های خود پی برده و امید در زندگی پیدا می کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن وحدیث قم از قلک شکر به عنوان دومین تکنیک یاد کرد و گفت دراین تکنیک مراجعان با انجام آن می توانند هم شکرگزاری و هم دیگر دوستی را سرعت ببخشند ومراجع در ازای هر کار مثبت یا توفیقی نسبت به خود وخانواده سکه ای یا پولی در قلک شفاف یا شیشه ای می اندازد که مراجع شاهد پرشدن قلک وشاهد قابلیت ها وتوفیقات خود وخانواده است.
وی از تکنیک میراث شخصی به عنوان سومین تکنیک یاد کرد و گفت: دراین مورد مراجع با فرض اینکه پس از زندگی آبرومندانه ای از دنیا رفته است و قرار است در مراسم ترحیم اش از توانایی های وی تعریف کنند لیستی تهیه می کند. حالا مراجع باید فکر کند که آیا این امور در زندگی اش محقق شده و اگر جواب منفی است چرا و سعی نماید بر تحقق این امور.
دکتر براتی مخاطبین را به تکنیک های بخشش تشویق نمود و گفت : دراین تمرین ها مشاوران می توانند به مراجعان کمک کنند تا با داستان گویی هیجانی،خیر یابی در شداید و ناگواری ها و رها شدن از کینه به عفو و گذشت برسند. این تکنیک کاربرد زیادی دارد مانند جایی که کسی به شما ظلم کرده که فرد با بخشش خودش را آرام می کند که این تکنیک در خیانت های خانوادگی موثر است ومراجعین این موارد باید ابتدا از حالت های هیجانی وعاطفی شدید رها شود به آنها فکر نکند وبعد تکنیک های بخشش را یاد گیرد.
وی تکنیک بعدی را تکنیک کاستن از سرعت (کاستن از شتاب و اقدام همراه با طمانینه) ذکر کرد و گفت :آهسته کردن حرکت بمعنی توجه کردن بیشتر به موضوعی است و مزمزه کردن یا لذت چشی که دراین تکنیک اگر تجربه مثبتی داشتید و کسانی هستند که با آنها به اشتراک بگذارید از این امر غفلت نکنید و از سرعت زندگی کم کنید تا بتوانی توجه به آن کنی و درگذشته نمانید وبه حال فکر کنید.
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن وحدیث قم صبر عنوان کرد وگفت:صبر اخیرا مورد توجه قرار گرفته ریلکسیشن یا صحنه آرائی وتصویر سازی ذهنی که مثلا شما در این وضعیت چه عکس العملی نشان می دهی وعواطف منفی شما چیست که با این کار ریلکسیشن را به او یاد می دهید.
دکتر فرید براتی در پایان به دیگر تکنیک های مثبت گرایی اشاره کرد و گفت: تکنیک استفاده از نقاط قوت (توانمندی های) شخصی به شکلی جدید و نو و شناسایی نقاط قوت شخصی و تکنیک اینکه شما بهتر ینید از سایر تکنیک ها است.