به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، حجت‌الاسلام و المسلمین محمدعلی مهدوی‌راد در نشست علمی «شناخت‌های ضروری از قرآن؛ قرآن را با زبان ایمان بخوانیم» که به همت پژوهشکده الهیات و خانواده وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد با بیان اینکه شهید مطهری(ره) نقل فرمودند که من اواخر به شکل عجیبی به قرآن حتی قرائت و گوش دادن به صوت آن علاقه‌مند شدم و هرقدر عمرم بیشتر شود از منابع و مصادر دیگر دورتر می‌شوم، گفت: به نظرم این یک واقعیت است و گویی با افزایش عمر، ضمیر ناخودآگاه انسان او را ترغیب می‌کند تا با چیزهایی مانوس شود که به رفتن او کمک کند و البته این گرایش شاید در سن جوانی کمتر وجود دارد.

حجت الاسلام و المسلمین مهدوی‌راد ادامه داد: یکی از دوستان ما که سالیان زیادی در آمریکا زندگی می‌کرد در سن پیری روزه می‌گرفت و بنده به ایشان گفتم شما که احکام روزه را می‌دانید چر امی‌گیرید ولی ایشان گوش نکرد و به بستر بیماری افتاد، ایشان به بنده گفت این کارها، اقتضاء پیری است یعنی هر قدر عمر بیشتر شد انسان چنین تمایلاتی را هم بیشتر پیدا می‌کند و حساس‌تر می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با طرح این پرسش که چندبار قرآن را با این انگیزه که به ما درس زندگی بدهد و بگوید رابطه تو با خود و مردم و اطرافیان چگونه باشد خوانده‌ایم، افزود: خیلی‌ها در جواب این سؤال خواهند گفت که شاید تا به حال یکبار هم با این نگاه نخوانده‌ایم و این نشان می‌دهد که ما سوراخ دعا را گم کرده‌ایم؛ شهید مطهری در کتاب خلاصه و پربار «شناخت قرآن»، بحث مختصری در مورد کارهای خود دارد از جمله اینکه اشاره کرده که قصد دارم تفسیری بنویسم. ایشان سوره حمد و چند آیه سوره بقره را بازنویسی کردند ولی چون منتهی به شهادت ایشان شد ادامه نیافت.

وی اضافه کرد: شهید در این کتاب فرموده است که اولین گام در مورد شناخت قرآن، بحث انتساب آن به خداوند است یعنی اثبات کنیم چقدر این کلام متصل به خداوند است. ایشان معتقد است که قرآن از ابتدا تا انتها، قطعا وحی و متصل به مبدا اعلا است و از منظر وی، این موضوع جای بحث ندارد.

حجت الاسلام و المسلمین مهدوی راد بیان کرد: مرحله دوم از دید ایشان این است که بدانیم قرآن چه هدفی را دنبال می‌کند و به تعبیر دیگر، بدانیم نگاه قرآن به مسائل فیلسوفانه، عارفانه و یا عرفی است و اصلا پیامی دارد و آیا این پیام مادی است یا معنوی یعنی به این پرسش انسان که از کجا آمده‌ام، آمدنم بهر چه بود… پاسخ دهد.

وی اظهار کرد: مرحله دیگر از منظر مطهری این است که آیا قرآن مجموعه بکری است یا از جای دیگر گرفته شده است یا بخش‌هایی از آن از جای دیگر اقتباس شده است. بنده، شناخت ایمانی و عملی در نسبت زیست ما با قرآن و چگونگی آن را به مجموعه مطالب شهید مطهری می‌افزایم یعنی یکی دیگر از مراحل لازم در تعامل با قرآن این است که ما نقش پدیدآورنده و نقش گیرنده را پیام وحی بدانیم.

نزول قرآن به عربی برای تامل و اندیشیدن است

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه پیامبر باید تبیین می‌کرد که کار خود را انجام داده است، افزود: ایشان اهم و یا همه قرآن را تفسیر کرده است و آن وقت نقش و وظیفه ما، تامل و اندیشه و غور در آیات و بهره‌گیری از آن است. به تعبیر علامه طباطبایی، قرآن از لوح محفوظ نزول و لباس و لفظ عربی بر تن کرد تا ما در آن بیاندیشیم و بخوانیم و عمل کنیم و قرآن آمده است تا ما را از ظلمات به سمت نور هدایت کند. علامه مجلسی فرموده است که هدف از ارسال رسل و انزال کتب برای ذکر است و قرآن هم ذکر است؛ ۷۲ مرتبه این واژه با برخی مشتقاتش آمده است که عمده آن‌ها هم در سوره‌های مکی بیان شده است.

وی اظهار کرد: حضرت علی(ع)، امام رضا(ع) و امام صادق(ع) در روایاتی فرمودند که اولین آیه نازله بر پیامبر(ص) بسمله بوده است که این مسئله در موضع‌گیری تاریخی هم مهم است زیرا علمای اهل سنت اولین آیات نازله را ۵ آیه اول سوره علق می‌دانند ولی بنده معتقدم که در شب بعثت، تنها آیه بسم‌الله الرحمن الرحیم نازل شده است و سوره علق در شب قدر نازل شده است و به تعبیر برخی از اندیشمندان قرآنی، وقتی خداوند به پیامبر فرمود بخوان او گفت چگونه بخوانم(برخلاف تعبیر مشهوری که می‌گویند او گفت من خواندن نمی‌دانم).

حجت الاسلام و المسلمین مهدوی راد ادامه داد: حضرت علی(ع) فرمودند که بدون تردید اولین پیامی که خداوند در بعثت انبیاء به آنان دادند بسمله است؛ این آموزه بزرگ تربیتی و بسیار جالب توجه است؛ در روایت داریم هر کاری بدون بسم الله ابتر و عقیم است؛ مراد آن است که هر کاری که بخواهد جلوه کند و نتیجه مطلوب را بدهد باید با بسم‌الله شروع شود؛ البته بسمله هم مانند استغفار نباید صرفا لقلقه زبان باشد بلکه باید برای خدا و در جهت خدا و خالصانه برای او باشد. وقتی چنین است بزرگترین حادثه تاریخ بشر یعنی بعثت حتما باید با بسم الله شروع شود.

وی افزود: علامه طباطبایی هم گفته است که فطرت انسان به این سمت تمایل دارد که هر کاری را به نام چیزی شروع کند و خدا فرموده است تو کار را برای من انجام بده و این اولین پیام الهی و آخرین آن برای رسیدن انسان به حیات طیبه است و بعد از آن بسم‌الله هم، آگاهی یا همان اقراء مطرح است که اقراء هم فقط به معنای خواندن و خوانش نیست. یکی از فلاسفه گفته است اقراء خواندن همراه با فهم و تدبر است و این مسئله اینقدر مستندات در فرهنگ عربی دارد که تردیدی در آن نیست.

ذکر؛ آگاهی است

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه ذکر و فکر و اندیشه‌ورزی در قرآن کریم جایگاه بسیار والایی دارد، تصریح کرد: من معتقدم که باید کمی از تفسیرگویی و تفسیرباوری و تفسیرگری صحابه و تابعین در حذر باشیم؛ زیرا گاهی پندارهای این بزرگواران آنچنان در گذر زمان به خاطر تقدسی که به آن چسبانده شده بر ذهن مفسران بعدی سایه انداخته است که جرئت نکرده‌اند بعد از مطلب جدیدی بگویند؛ لذا در تفسیر ذکر گفته‌اند، قرآن، تورات و لوح محفوظ و زبور و… ولی به نظر بنده هیچکدام درست نیست و یک روایت معتبر برای آن نداریم؛ ذکر، آگاهی است؛ تنها مفسری که به این مطلب توجه کرده است فخررازی است و مراد از ذکر را علم دانسته‌ است.

وی با بیان اینکه تفسیر عاملی هم که در مشهد چاپ شده است به همین نکته اشاره کرده است، افزود: ببینید اگر ذکر را در آیه شریفه «وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ»؛ آگاهی بدانیم چقدر این پیام ژرف می‌شود که خدا به عنوان سنت مقرر کرده است که حتی صالحان هم بعد از آگاهی، زمین را به ارث خواهند برد و به نظر بنده این پیام خیلی مهمی است.

حجت الاسلام و المسلمین مهدوی راد افزود: قرآن را باید با زبان ایمان بخوانیم یعنی زاویه دید خود را درست کنیم چون هدی للناس است، بیان للناس هم هست؛ قرآن نیامده تاریخ را به آن معنا بگوید و یا فسلفه بگوید البته چون حقیقت است حتما مطالب حق فلسفی و یا علوم دیگر را دارد ولی هدفش این نیست. البته ما چون با زبان ایمان نمی‌خوانیم تاثیر لازم را هم نمی‌گیریم.

قرآن را باید اقامه کنیم

وی بیان کرد: حضرت علی(ع) وصیت مشهوری دارند همان که مرتبا فرمودند: الله الله الله. وصیت دیگری هم دارند که در نهج‌البلاغه آمده است. در مقدمه این وصیت غیرمشهور آمده است: فالله لا تشرکوا به شیئا… فلا تضیعوا سنته اقیموا هذاین العمودین و اوقدوا …؛ یعنی قرآن و سنت پیامبر را اقامه کنید. ما اقامه دین و نماز داریم و با یک تحلیلی باید اقامه قرآن هم داشته باشیم زیرا نماز عصاره کل قرآن است چنانچه امام رضا(ع) فرمودند؛ ثانیا این روایت که در کافی است: «نَزَلَ القرآنُ بـإيّاكَ أعني و اسمَعي يا جارَة» به در می‌گوید تا دیوار بشنود. به ما می‌گوید که شما هم باید قرآن را اقامه کنید.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به آیه شریفه «قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَسْتُمْ عَلَىٰ شَيْءٍ حَتَّىٰ تُقِيمُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيرًا مِنْهُمْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْيَانًا وَكُفْرًا ۖ فَلَا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ» یعنی ای اهل کتاب شما جایگاهی ندارید مگر اینکه تورات و انجیل را اقامه کنید، افزود: آیا خداوند این همه دستورات و مطالبی را که برای اقوام قبل فرستاده است قصد داشته است فقط تاریخ بگوید؟ قطعا خیر؛ در روایات هم داریم؛ علیکم بالقرآن فما وجدتم آیه نجی به…؛ حضرت فرمودند این مطلب فقط برای یهودیان و مسیحیان نیست و برای ما هم هست یعنی اگر ما هم قرآن را اقامه نکنیم چیزی نیستیم. اگر قرآن را با ایمان بخوانیم خواهیم فهمید که خدا نقشه راه را آفریده است و ما باید آن را بخوانیم و عمل کنیم.

وی اضافه کرد: علامه مجلسی در کتاب الصلاه در مورد اقامه نماز فرموده است: اقامه یعنی متبلور ساختن مفهوم نماز در ذهن و عینیت‌بخشیدن به آن در فضای زندگی؛ یعنی در ذهن به صورت شفاف درک کنیم و آن را به باور تبدیل کنیم و در زندگی محقق شود. خداوند فرموده است اگر قرآن را اقامه نکنید جایگاهی ندارید و هیچ نیستید.

حجت الاسلام و المسلمین مهدوی راد تاکید کرد: به عقیده بنده اگر ما امروز در محضر علی(ع) بنشینیم و بگوییم کیفیت تعامل با قرآن را به ما بگو مجموعه میراث علوی به ما می‌فهماند که باید دردمندانه به قرآن مراجعه کنیم و پرسشگرانه در محضر قرآن بنشینیم و این نتیجه‌بخش است؛ امام علی(ع) و امام باقر(ع) فرمودند این کتاب صامت است و شما باید آن را به زبان درآورید و استنطاق کنید؛ پیامبر فرمود آن را با سنت من استنطاق کنید و از جمله کارهایی که مانده و نیازمند تامل و دقت و پژوهش است استخراج قواعد و مبانی فهم از روایات است. روایات به روشنی نشان می‌دهند ما چطور از قرآن یاد بگیریم.

مشاهده در خبرگزاری ایکنا