کتاب فراتحلیل علل طلاق در ایران نوشته دکتر رضا اسماعیلی و دکتر رویا اسدی در انتشار دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان در هشت فصل تدوین شده است و این کتاب شامل بخش کلیات، بخش طلاق و انواع آن، نظریه های جامعه شناختی و روانشناختی طلاق، انواع نظریه های تحلیل طلاق، فراتحلیل و مفاهیم آن، یافته‌های فراتحلیلی در علل طلاق و نتیجه‌گیری می‌باشد.

کتاب «فراتحلیل علل طلاق در ایران» در ضمره پژوهش های تحلیلی و توصیفی است و به جای تکیه بر نتایج مطالعه به تلفیق نتایج مطالعات مختلف و توصیف و ارزیابی نقادانه از آن‌ها از یک یا چند منظر می‌پردازد.  این کتاب در فروشگاه های بوستان کتاب در شهرهای مختلف ایران، کتابفروشی فرهنگسرای اصفهان و کتابخان همراه پژوهان و به زودی در سایت ها عرضه خواهد شد.

در این نشست دکتر رضا اسماعیلی پژوهشگر و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اصفهان ضمن عرض تسلیت شهادت شهدای غزه و ابراز امیدواری برقراری صلح و دوستی در جهان و رخت برکندن ظلم و ستم از جوامع انسانی، گفت: وقتی راجع به یک موضوع تعداد تحقیقات گسترده می‌شود به سراغ فراتحلیل می‌رویم که یکی از تکنینک های تحقیق پیشرفته کمی است که وقتی پژوهش هایی راجع به یک موضوع تمرکز پیدا کردند محقق کلیه تحقیق ها را مبنا قرار می دهد و این مبنا می تواند مورود تجزیه و تحلیل پژوهشگران قرار بگیرد.

با افزایش نرخ طلاق مواجه هستیم

وی ادامه داد: هر زندگی با عشق آغاز می شود و بعد از مدتی دچار گسست خواهد بود لذا  یکی از موضوعات بسیار مهم اجتماعی که در حال حاضر در بسیاری از کشورها و در جامعه ما به سرعت درحال افزایش است و با آن‌ مواجه هستیم نرخ طلاق براساس گزارش هایی که مرکز آمار منتشر کرده است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اصفهان در ادامه افزود: مطابق این آمارها به ازای ۱۰۰ ازدواج ۳۳ الی ۳۵ مورد منجر به طلاق می شود و این مسئله آنقدر وسیع هست که پیامدهای مختلف به همراه دارد و مورد توجه پژوهشگران حوزه های مختلف از جمله جامعه شناسان، روانشاسان، مشاوران و متخصصین خانواده به عنوان‌ مسئله اجتماعی به آن پرداخته اند.

وی اظهار کرد: تکنیک فرا تحلیل در دهه ۷۰ مطرح شد و تعدادی از پژوهشگران مورد استفاده قراد دادن و هدف این پژوهش این هست که نتایج پژوهشهای مختلف که در زمان ها و مکان های متفاوت با جامعه آماری متفاوت انجام شده را با هم یکپارچه می کند.

اسماعیلی تصریح کرد: مسئله طلاق در بحث های مقدماتی و فصول مختلف این کتاب در سطح های مختلف قابل بحث هست و جامعه شناسان و مشاوران و روانشاناسان هرکدام از یک منظر آن را مورد بررسی قرار دادند.

وی ادامه داد: روانشناسان در ارتباط با علل طلاق تأکیدشان بر روی فرد و مسائل فردی و رشد فردی است و جامعه شناسان تاکید روی حوزه های اجتماعی است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اصفهان بیان کرد: ما می توانیم تحقیقات را به عنوان فرآیندی که از یک نقطه شروع و پس از آن جدایی آغاز می‌گردد و به طلاق عاطفی می‌رسد و نهایتا وارد طلاق قانونی و عمومی می‌شود بررسی کنیم که در این مسئله ما از رویکرد فراتحلیل که می‌تواند برای پژوهشگران مفید باشد استفاده کردیم.

اسماعیلی خاطرنشان کرد: فرضیه های مختلف که در تحقیق‌ها انجام شده برای یک کاسه شدن آن‌ها از شاخص اندازه اثر استفاده می کنیم.

وی ادامه داد: در این پژوهش طلاق یا گرایش به طلاق یا ناسازگاری یا جدایی‌طلبی جزء متغیرهای وابسته کار بودند و متغیر مستقل هم اشاره خواهد شد.

 متغیرهای اثرگذار در شکل گیری طلاق

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اصفهان با اشاره به متغیرهای عوامل اجتماعی که ۴۸ صدم از عوامل طلاق را به خود اختصاص می‌دهد افزود: میانگین اثری که از بین عوامل اجتماعی هست بیشترین متغیر نابسامانی اجتماعی است یعنی یک آشفتگی بین هنجارها و ارزش هایی که در جامعه وجود دارد.

وی در ادامه تصریح کرد: نوع ازدواج های جامعه ما از ازدواج خانواده مدار سوق پیدا می کنه به ازدواج بر حسب عشق که لزوما تا آخر با شعله های فروزان باقی نخواهد ماند و از طرفی سرمایه اجتماعی منفی که به واسطه کرونا در ارتباطات اجتماعی خانواده بیشترین تاثیر و متغیر مهاجرت کمترین تاثیر را داشته است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اصفهان افزود: یکی دیگر از متغیرهای دیگر متغیر فرهنگی است که بیشتر در متغیرهایی هست که بُعد ذهنیتی دارد که مهم ترین عامل در آن تفاوت عقاید زن و شوهر در زندگی مشترک است که با ۵۴ صدم یکی از مهم ترین بحث های تاثیرگذار در عوامل فرهنگی  طلاق است.

وی ادامه داد: فردگرایی از جمله متغیرهایی است که افراد  منافع فردی خود را در مقابل جمع قرار می‌دهند و ۴۸ صدم از عوامل را به خود اختصاص داده است.

اسماعیلی به متغیر سوم از مجموعه متغیرهای موثر در طلاق اشاره کرد و گفت: متغیر سوم کاهش خانواده‌مداری و تغییر نگرش از اینکه خانواده که مقدس و تعالی‌بخش و منبع آرامش و ثبات و محل تجلی عشق است در جامعه به یک زیست جمعی و با هم بودن تبدیل شده است.

وی در ادامه اظهار کرد: متغیر دیگر تصور مثبت نسبت به طلاق است با ۳۴ صدم که درگذشته امر منفی و نادرست دیده می شد و الان قبح آن در جامعه در حال ریزش است.

کاهش پایبندی مذهبی و اعتقادی از متغیرهای مؤثر در حوزه طلاق است

اسماعیلی ادامه داد: کاهش پایبندی مذهبی و اعتقادات دینی هم به عنوان یکی دیگر از متغیرهایی است که در حوزه طلاق تایید شده و نهایتا کمترین بحث متغیر طلاق تفاوت تحصیلی است که با ۵۱ هزارم می‌توان به عنوان منبع تاثیر در طلاق نام برد.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اصفهان در خصوص ادامه شاخص‌های طلاق در جامعه افزود: یکی دیگر از شاخص‌ها عوامل اقتصادی است  که ۶۲ صدم عامل اقتصادی تاثیرگذرا بوده ولی در درجه دوم چشم داشت های اقتصادی است که ۶۰ صدم موثر بوده و خود فشار شرایط اقتصادی در جامعه یکی از مهم‌ترین علل موثر هست.

وی در ادامه تصریح کرد: از جمله عوامل دیگری که می‌تواند بر طلاق موثر باشد متغیر عوامل ارتباطی است یعنی عواملی که در درون چارچوب و نظام خانواده است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها تفاوت در شیوه‌های فرزندپروری است که با ۷۷ صدم بیشترین تاثیر را در عوانل ارتباطی داشته است.

اسماعیلی افزود: عدم توجه احساسی و عشق کلامی و لمسی ۶۷ صدم عوامل را به خود اختصاص می دهد و برآورده نشدن انتظارات همسر از این لحاظ یکی از مباحث جدی است، مشکلات جنسی که بین زوجین وجود دارد و عدم پاسخگویی به نیاز عاطفی و جنسی درست است زلزله در بیرون اتفاق می افتد ولی در درون خانواده مدیریت احساسی و هوش عاطفی و ابراز احساسی از جمله مهم‌ترین‌مباحث است که خصوصا در بین آقایان باید به آن  توجه شود.

نقش دخالت اعضای خانواده‌ها در طلاق

وی با بیان اینکه عوامل فردی که  بیشترین متغیری که تاثیرگذار هست در طلاق انجام کارهای خلاف توسط همسر است، اظهار کرد: که ۵۳ صدم را به خود اختصاص می‌دهد و از طرفی خشونت‌های در داخل خانواده و بحث عدم وفاداری و با یک دل چنددلبر داشتن متغیرهای تاثیرگذار بوده و نهایتا بیماری همسر که کمترین سهم تاثیرگذاری را در این عرصه داشته و متغیر دخالت اعضای خانواده‌ها که درون چارچوب خانواده صورت می‌پذیرد هم از جمله مسائل است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اصفهان در پاسخ به اینکه در مقابل این متغیرها چه باید کرد، گفت: در هر حیطه از عوامل اجتماعی،اقتصادی،ارتباطی، فردی و… سیستم مشاوره و راهنمای خانواده، عوامل اقتصادی،فرهنگی، اجتماعی روی چه موضوعاتی تمرکز و طراحی باشد و  بعد تبدیل شود به برنامه‌های اجرایی در خانواده که با ثبات‌ترین و مستحکم ترین‌نهاد اجتماعی تلقی می‌شود

اسماعیلی در پایان اظهار کرد: نتایج فراتحلیل به ما کمک می کند تا بتوانیم در مواجهه با واقعیت موضوع بتوانیم برنامه ریزی و سیاست‌گذاری کنیم در حوزه خانواده و براساس آن اقدامات اجتماعی طراحی کنیم تا مهم‌ترین شاخص آرامش همچنان به پویایی و بالندگی خود ادامه بدهد.

در ادامه این نشست دکتر وحید قاسمی عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان، ضمن تسلیت فوت همه بی‌گناهانی که در جنگ کشته می‌شوند و جان همه آن‌ها حائز اهمیت و قابل توجه است، گفت:  به دو دلیل مهم اولین و مهم ترین ویژگی مثبت کتاب فراتحلیل علل طلاق در ایران این هست که مسأله درستی را طرح کرده است.

وی افزود: اولین دلیل این است که خانواده بنیادی ترین نهاد اجتماعی است که استحکام و تزلزل آن برای جامعه نتایجی به همراه دارد.

عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان اظهار کرد: همه نهادهای اجتماعی از جمله نهاد اقتصاد و سیاست و حقوق و آموزش و فرهنگ ویژگی‌هایشان عمدتاً منعکس کننده ویژگی‌هایی است که در نهاد خانواده وجود دارد اگر خانواده متزلزل باشد سایر نهادها یا متزلزل شده‌اند یا رو‌به تزلزل هستند.

پرداختن به مسأله نرخ طلاق دارای اهمیت است

وی با اشاره به دلیل دوم در رابطه با حسن انتخاب موضوع این کتاب افزود: زمانی که نرخ طلاق به ازدواج را از سال اول انقلاب تا کنون بررسی می‌کنید تصویر خیلی‌خوبی به دست می‌آورید که نشان می دهد چقدر پرداختن به این موضوع حائز اهمیت است.

قاسمی در خصوص نتایج بررسی شده از نرخ طلاق و ازدواج از سال ۱۳۵۸ تا ۱۴۰۰  تصریح کرد: از آماری که صبح امروز از درگاه ملی مرکز آمار ایران گرفته‌ام  سال ۵۸ به ازای هر ۱۰۰ ازدواج ۷ طلاق ثبت شده این نزخ ۷ درصدی تقریبا تا اواخر دهه ۷۰ یعنی 1379 با یکی دو درصد افزایشِ کاهش ثابت است و یک روند طبیعی را طی می کرده ولی سال ۸۰ تا ۹۰ آمار طلاق سال ۸۰، نه و نیم درصد یعنی به ازای ۱۰۰ ازدواج ۱۰ طلاق بوده و در سال ۱۳۹۰،  ۱۶ درصد بوده است.

وی در ادامه بیان کرد:  از سال ۱۳۹۰ به بعد فاجعه اصلی اتفاق افتاده سال ۱۳۹۱،۱۸ درصد، ۱۳۹۲، ۲۰ درصد، ۱۳۹۳، ۲۳ درصد، ۱۳۹۴، ۲۴ درصد، ۱۳۹۵، ۲۶ درصد، ۱۳۹۶، ۳۰ درصد، ۱۳۹۷،۳۲ درصد، ۱۳۹۸، ۳۳ درصد، ۱۳۹۹،۳۳درصد و در سال ۱۴۰۰، ۳۶ درصد شده است در این یک دهه موضوع خیلی پیچیده تر شده و این‌نشان‌دهنده اهمیت انتخاب موضوع این کتاب است و نمی‌توان به راحتی از آن گذشت.

قاسمی در خصوص ویژگی‌های بدنه این کتاب عنوان کرد: ویژگی دوم این هست که روش درستی را انتخاب کرده‌اند. بدنه کتاب را به ۶ قسمت تقسیم کردم که یک قسمت آن تحلیل های نظری در حوزه جامعه‌شناسی و روانشنانسی است که جمع بندی است از مطالبی که وجود دارد، یکسری مباحث تکنیکی پیرامون فراتحلیل، یک قسمت اطلاعات توصیفی و دو قسمت اصلی این کتاب که حرف جدید دارد و باید بیشتر تمرکز و صحبت کنیم یکی بحث دربازه یافته‌های تحقیق است براساس تعدیل‌گرها که نویسنده براساس جنسیت یا سال پژوهش یا نوع روش بررسی کرده و یکی هم در فصل آخر پیرامون نتایج اصلی حرف می‌زنه و قسمت ششم کتاب یک و نیم‌تا دو صفحه مطالبی تحت عنوان پیشنهادهای کاربردی است.

عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان اظهار کرد: تقریبا هر موضوع جامعه شناختی و روانشاختی وقتی می‌خواهد فراتحلیل کار شود عمدتاً  به دلیل اینکه دوره های تحصیلی تکمیلی از اوایل دهه ۷۰ شروع شد از اواخر دهه ۷۰ اولین مطالعات پژوهشی شروع شدند و با یک شیبی افزایش پیدا کرده‌اند و برخی روبه‌ کاهش هستند و هرچه مطالعه بیشتر شد نرخ طلاق هم بیشتر شد.

ابهام در اثرگذاری مطالعات آسیب‌های اجتماعی

وی در ادامه افزود: از این موضوع چند نتیجه مهم باید بگیریم چون راجع به هر آسیب اجتماعی هرچه بیشتر مطالعه کردید و پیشنهاد کاربردی دادید از آن طرف افزایش پیدا کردند و این یعنی این مطالعات یا اثر نداشته اند و یا اگر داشته اند اثرشان این بوده که از افزایش بیشتر آن‌ها جلوگیری کرده است.

قاسمی با اشاره به اینکه عدم بروز این همه مطالعه و پیشنهاد کاربردی در عرصه واقعیت تصریح کرد: گفته می شود یکی از دلایلش ارتباط میان مراکز پژوهشی و اجرایی قطع است چرا که مراکز اجرایی ما عمدتا سیاسی و مراکز علمی ما عمدتا علمی هستند و این دو با هم پیوند نخورده‌اند چرا که یکی به دنبال حقیقت و دیگری به دنبال قدرت است.

وی ادامه داد: دلیل دوم این هست که یک مدیر  حتی اگر بخواهد بر اساس نتایج پژوهشی عمل کند سازمان به او اجازه نمی‌دهد چرا که سازمان‌های ما عمدتا سیاسی ایدئولوژیک هستند.

قاسمی با بیان دلیل دلیل سوم عدم بروز مطالعات و پیشنهادها در عرصه واقعیت تاکید کرد: پدیده های اجتماعی خیلی پیچیده‌اند ولی بر اساس اطلاعات موجود ما تمام‌تلاشمان را می کنیم ولی براساس یکدسته مطالعات پیمایشی نمی شود به راحتی مشخص کرد چه عاملی چقدر موثر است.

آرمان انسانی با یکدیگر در تضاد هستند

وی در ادامه بیان کرد: باید دقت کنیم آرمان های انسانی مثل پول و علم یا بازار و علم با هم در تعارض هستند و اگر به دنبال تحصیلات بروید پول و بازار را از دست می‌دهید لذا همه چیزهای خوب را نمی توانید با هم داشته باشید مگر در بهشتی که به لحاظ نظری تعریف کردیم.

عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: در نگاهی کلان‌تر در قانون اساسی بیش از همه نهاد خانواده تاکید شده در مدرسه و رسانه هم به همین روال بوده و همه جا تبلیع خانواده را کردیم ولی چرا موفق نشده‌ایم گاهی خود ما متوجه آسیبی که می‌زنیم‌ نیستیم چرا که با هدف بهتر کردن آن‌ها پیش می‌رویم و مهم‌ترین دلیل این هست که متوجه نیستیم آرمان‌های انسانی در تعارض هستند و می‌خواهیم این آرمان‌ها را در کنار هم جمع کنیم اما همه را خراب می‌کنیم.

وی ادامه داد: در کلان‌ترین قسمت صحبت کنیم میگوییم جمهوری اسلامی چون دو آرمان برای ما خیلی مهمه هم جمهوری هم اسلامی و باید دنبال آن باشیم ولی این دو در تعارض با هم هستند جمهوری براساس نظر مردم تصمیم می‌گیرند و اسلام یعنی ببین خدا چه می گوید و براساس آن تصمیم بگیر و این ها دو آرمان خوب انسانی هست که در تعارض هم هستند و به هر دو آسیب زده ایم

قاسمی خاطرنشان کرد: مثال دیگر خانواده است که  با نابرابری در تعارض است یعنی خانواده عاملی است برای پایدار شدن نابرابری اقتصادی و اجتماعی که واضح‌ترین آن قانون ارث است که به دنبال آن نابرابری اقتصادی و اجتماعی به دنبال آن در جامعه پایدار می‌ماند فرزندانِ خانواده‌های پولدار پولدارتر می‌شوند و خانواده‌های فقیر خود را بازتولید می‌کنند.

وی افزود: زیباترین قسمت زندگی بشر تعارض میان آرمان‌ها است یعنی انسان‌هایی موفق‌تر هستند که این تعارض‌ها را بفهمند و با هدف رسیدن به حقیقت مطالعه کنند و بر اساس آن مطالعات برنانه‌ریزی کنند و کار کنند.

استقلال زن باعث آسیب دیدن نهاد خانواده می‌شود

عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان بیان کرد: یکی دیگر از تعارضات تعارض خانواده با فردگرایی و استقلال اقتصادی زن است که فردگرایی و یا استقلال اقتصادی زن چیز بدی نیست و تک تک انسان ها دارای ویژگی‌های کاملا منحصر به فردی هستند که خداوند در وجود تک‌تک نهادینه کرده و در یک زندگی فردگرا است که می‌توانیم برسیم به اینکه این پتانسیل‌ها را شکوفا کنیم ولی چون خانواده گروه است اگر فردگرا شویم و یا زن به دنبال اقتصاد برود ناچار است وقت کمتری برای فرزند و همسر خود بگذارد احتمال اینکه این گروه یا همان نهاد خانواده آسیب ببیند هست پس باید بین این دو تعادلی ایجاد کنیم.

وی در ادامه بیان کرد: تعارضی دیگر در سطح کلان قدرت و اخلاق است که هر دو خوب است قدرت موجب امنیت و نظم است اخلاق موجب این هست که انسان‌ها روش درست زندگی را انتخاب می کنند ولی این دو در تعارض‌اند چرا که در قدرت هدف مسیر را توجیه می‌کند ولی در اخلاق اینگونه نیست.

قاسمی با اشاره به بزرگترین  آسیب بعد از انقلاب اشاره کرد و تصریح کرد: روحانیت که مرجع اخلاقی و دینی و تحکیم خانواده است وارد حوزه قدرت شده و حوزه حوزه‌ای است که مرجعیت اخلاقی و دینی روحانیت را آسیب زده و خانواده ها برای الگو گرفتن به روحانیت رجوع نمی‌کنند و به شبکه های ماهواره‌ای برای فرار از روحانیت مراجعه می‌کنند با وجود این که می‌داند چیزی در آن نیست ولی تحت تاثیرش قرار می‌گیرد.

وی در پایان گفت: بدترین قسمت این کتاب پیشنهادات کاربردی آن است که از ارزش کتاب کم کرده و پیشنهاد داده شده رسانه‌ها روی این امر کار کنند در حالی که مردم به رسانه ها نگاه نمی‌کنند و اگر کاری قرار است برای این کتاب بشود قسمت پیشنهادهای این کتاب است که با توجه به پیچیدگی مسئله نمی‌شود با چند پیشنهاد سرسری وضعیت طلاق ایران را بهبود داد.

مشاهده در خبرگزاری رسا