به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، حجت الاسلام و المسلمین احسان اصولی مدرس و استاد داور و راهنمای سطح 3 حوزه علمیه اصفهان با بیان راهکارهای انتخاب موضوع پایان نامه پرداخت و گفت: از مقولات عشر که در منطق خوانده ایم، می‌توان یک موضوع کلی را تبدیل به مسایل مختلف کرد و از آن یک مسأله ساخت و در هر موضوع که بتوان سؤال مطرح کرد که علامت آن ابهام است، باید آن را جزیی کرد و تبدیل به مسأله نمود.
وی با بیان این که موضوع پایان نامه می تواند موضوع محور، مسأله محور و یا متن محور (مانند ترجمه‌ی متون) باشد، عنوان داشت: قبل از نوشتن طرح باید مسأله را خوب تبیین کرد و باید توجه داشت که یکی از جدی ترین ایرادهایی که در جلسه دفاع مطرح می شود این است که مسأله تحقیق برای خود محقق درست تبیین نشده باشد.
حجت الاسلام و المسلمین اصولی تصریح کرد: در بیان مسأله باید به چیستی موضوع پرداخت، یعنی تمام متغیرهای عنوان موضوع بررسی و مشخص شود، البته منظور معنای تحت اللفظی نیست، بلکه منظور مشخص کردن موضوع است باید بدانیم که موضوع ما واقعاً چیست؟ باید چهارچوب تحقیق کاملاً مشخص شود.
وی در بخش دیگری از صحبت های خود به هدف از نوشتن طرح تفصیلی اشاره کرد و گفت: طرح تفصیلی در تحقیق به منزله‌ی الگویابی برای حرفه‌ی خیاطی یا مانند نقشه‌ی ساختمان است که بر اساس آن ساختمان را می‌سازیم. اگر بتوانیم طرح خوبی ارائه دهیم قطعاً کار نهایی نیز کاملاً خوب و براساس استانداردهای علمی ارائه خواهد شد.
استاد حوزه علمیه اصفهان تأکید کرد: «فرضیه» یعنی چیزی که برای انجام تحقیق دنبال اثبات یا ردّ آن هستیم و فقط اثبات کردن ملاک نیست.
وی برای توضیح مثالی بیان کرد و گفت: تأثیر اسراف بر کاهش معنویت در خانواده یا جامعه، این موضوع فرضیه دارد، اما بعضی از موضوعات فرضیه ندارند، مانند معناشناسی واژه حب در قرآن کریم در هر تحقیقی پیش فرض هایی داریم که اگر نادیده گرفته شود باعث حاشیه روی در تحقیق می شود.
حجت الاسلام و المسلمین اصولی اوّلین مسأله در طرح را توجه به متغیرها دانست و گفت: متغیر به مستقل و وابسته تقسیم می شود و متغیر مستقل دارای ثبات بیشتری است اما متغیر وابسته ثبات کمتر و تغیّر بیشتری دارد. و برای مثال تأثیر اسراف(متغیر مستقل) بر کاهش معنویت در خانواده(متغیر وابسته)
وی با تأکید به این که در تبیین موضوع باشد متغیرهایی که به توضیح نیاز دارند توضیح داده شوند تا مسایل دیگر خلط نگردد، افزود: قلمرو، ابعاد، چیستی و متغیرها نکاتی هستند که باید در تبیین موضوع مشخص شوند.
استاد حوزه علمیه اصفهان گفت: در یک پایان نامه باید تبارشناسی به موقع انجام شود و منظور از آن ابعاد موضوع تحقیق است، یعنی مسأله از زوایای مختلف و با توجه به رویکردهای متنوعی که دارد مورد بررسی قرار گیرد.
وی در بخش دیگری از صحبت های خود به پیشینه پرداخت و گفت: پیشینه 3 عنصر و 3 نوع می‌باشد که هر 3 نوع را باید در طرح تفصیلی نوشت و عبارت است از پیشینه محقق، پیشینه مسأله و پیشینه تحقیق.
حجت الاسلام و المسلمین اصولی تصریح کرد: پیشینه محقق باید معلوم شود که در این موضوع تا به حال چه کارهایی خود محقق انجام داده است؛ آیا مقاله‌ای در این موضوع داشته یا مطالعه ای در این زمینه داشته یا به تدریس آن موضوع اشتغال داشته یا جزء گروه تحقیقی بوده که در این رابطه تحقیقاتی داشته است.
وی افزود: پیشینه ی مسأله یا موضوع تاریخچه آن بحث و موضوع و در صورتی که لازم باشد باید در عنوان هم بیاید، و پیشینه ی تحقیق یعنی چه کسانی چگونه و با چه نقدی در این رابطه کار انجام داده‌اند.
استادحوزه علمیه اصفهان 3 عنصری که باید در پیشینه مورد بررسی قرار گیرد را بیان کرد و گفت: ابتدا چه منابعی (کتاب ـ پایان نامه ـ مقاله) تا به حال درباره‌ی این موضوع کار کرده‌اند که البته این منابع با 3 حضوصیت قابل بررسی‌اند، منابع مرتبط، منابع موجود هرچند از آن استفاده نکرده باشیم و منابع مستقیم که باید ارتباط مستقیم با موضوع داشته باشد.
وی عنوان کرد: اولین عنصری که در پیشینه باید مطرح شود، منابعی مرتبط اند، هم مستقیم مرتبط اند و موجود هم هستند و اهم آنها که حداقل 5 منبع باشد را می نویسیم.
حجت الاسلام و المسلمین اصولی ادامه داد: عنصر دوم در پیشینه نقد کردن روش و رویکرد افرادی است که در این موضوع کار کرده‌اند که آنها از چه زاویه‌ای به این بحث پرداخته‌اند. (عقلی یا نقلی یا …)
وی روش را به توصیفی، تحلیلی، عقلی و نقلی تقسیم کرد و درباره رویکرد اظهار داشت: منظور از کدام زاویه به بحث نگاه کرده‌اند؛ تاریخی، فقهی، فلسفی، کلامی.
وی عنصر سوم را پیشینه بیان کرد و گفت: بیان موقعیت تحقیق خود ماست. اهم از منابع، نقد آن ، بیان موقعیت خود ما.
استاد حوزه علمیه اصفهان ادامه داد: در معرفی منابع، منابع باید معتبر، متقن، جامع، دست اوّل باشد واعتبار علمی داشته باشد یعنی استحکام لازم عملی را از جهت ادله و مستندات داشته باشد. اعتبار بیشتر به مؤلف باز می‌گردد و اتقان به محتوا.
وی با بیان این که سؤالات تحقیق و ساختار دو رکن مهم دیگر از طرح هستند، اظهار داشت: جمع‌آوری داده‌ها از منابع منظور هر منبعی که به آن مراجعه می‌کنید یادداشت برداری کرده به صورت خلاصه باشد بهتر است.
حجت الاسلام و المسلمین اصولی افزود: نقل قول مستقیم در تحقیق به حداقل برسد و جملات و عبارات یا نظریاتی که بخواهیم برداشت و خلاصه‌ی خودمان را بنویسیم. ممکن است به اصل مطلب ضربه وارد شود و حرف نویسنده خوب بیان نمی‌شود فقط باید به صورت نقل قول مستقیم بیاید.
وی انسجام ساختار را هماهنگی و ارتباط اجزاء خود تحقیق با هم بیان کرد و عنوان داشت: ساختار را براساس سؤالات تحقیق می‌نویسیم و ساختار یعنی فصل بندی و سؤالات فرعی شما عنوان فصول اصلی خواهد شد و سؤال اصلی عنوان خود پایان‌نامه است.
استاد حوزه علمیه اصفهان در قسمت های پایانی صحبت های خود به چند نکته کاربردی در پایان نامه نویسی اشاره کرد و اظهار داشت: چینش منطقی مباحث که هر چیزی در جای خودش قرار بگیرد، استفاده نکردن از ادبیات محاوره‌ای در پایان‌نامه، استفاده نکردن از اشعار در موضوعات قرآنی، حفظ ارتباط مطالب و جملات بین فیش‌ها، مقدمه و جمع‌بندی با قلم و بیان خودمان.
وی اظهار داشت: دست اوّل بودن منابع، به اعتبار مؤلف، گاهی به اعتبار زمان، گاهی به اعتبار متن و محتوا و موضوع و گاهی به اعتبار تخصص‌ها قابل تصور است.
این دوره یک روزه در مؤسسه آموزش عالی مجتهده امین(ره) و با حضور جمعی از طلاب گروه های کلام، فقه و تاریخ ورودی شرکت داشتند.
