کارشناس فقه مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی ادامه داد: مهم‌تر از روزه‌داری در این ماه، روزه‌داری در ماه مبارک رمضان است، البته امید فراوان داریم به دعای حضرت حجت (عج) این بلای عمومی از جامعهٔ مسلمین و همچنین جامعهٔ بشریت دور شود و مؤمنین برای انجام مناسک دینی در مساجد و مشاهده مشرفه حاضر شده و با آرامش خاطر اعمال عبادی و مخصوصاً فریضهٔ روزه را انجام دهند.
آیا کرونا مانع روزه می‌شود؟
وی با بیان نکاتی پیرامون احکام روز داری با وجود ویروس کرونا و اینکه افراد مکلف در مورد روزه‌داری به سه دسته افراد مبتلا به بیماری، افرادی که خوف بیمار شدن دارند و افراد سالم تقسیم می‌شوند، تصریح کرد: روزه بر کسانی که بیمار هستند و با روزه‌داری، بیماری آن‌ها تشدید شده یا طول درمان آن‌ها بیشتر می‌شود، واجب نبوده و تفاوتی در نوع بیماری نیست که بیماری قلبی باشد یا ویروس کرونا.
صالحی ابراز داشت: در مورد روزه قضا، مراجع تقلید بیان کرده‌اند که بر کسی که تا قبل از شیوع بیماری در انجام قضای روزه ماه مبارک گذشته کوتاهی کرده و الان به دلیل شیوع کرونا شرعاً معذور شده، واجب است به ازاء هر روز روزهٔ قضا از ماه مبارک گذشته، 750 گرم طعام (گندم یا نان یا برنج و مانند آن) به فقیر شرعی بدهد و بعداً قضای روزه‌ها را انجام دهد.
۱۱ سؤال و جواب از مراجع تقلید در مورد روزه و کرونا
کارشناس فقه مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی یادآور شد: در مورد ضرر در روزه‌داری نکاتی در فتاوای مراجع تقلید وجود دارد که تحت عنوان 11 سؤال و جواب در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت:
۱- اگر گرفتن روزه باعث شود بیماری دیرتر بهبود یابد، تکلیف چیست؟
همه مراجع: نباید روزه بگیرد.
۲-اگر بیمار با اعتقاد به اینکه روزه برایش ضرر دارد، روزه بگیرد؛ حکم چیست؟
همه مراجع: اگر روزه بگیرد، صحیح نیست و باید پس از ماه رمضان آن را قضا کند.
۳-کسی که می‌داند یا احتمال قوی می‌دهد که اگر روزه بگیرد، به زخم معده یا سنگ مثانه دچار می‌شود؛ آیا روزه بر او واجب است؟
همه مراجع: اگر احتمال عقلایی می‌دهد، روزه بر او واجب نیست.
۴-کسی که ناراحتی کلیه دارد و باید برای جلوگیری از آن در طول روز، چندین بار از آب و مایعات استفاده کند، حکم روزه او چه می‌شود؟
همه مراجع: اگر برای جلوگیری از بیماری کلیه، نیاز به نوشیدن آب یا سایر مایعات در طول روز باشد، روزه گرفتن بر او واجب نیست.
۵- کسی که به نفس‌تنگی شدید مبتلا شده و در روز، باید از اسپری استفاده کند، تکلیف روزه او چیست؟
آیت‌الله خامنه‌ای: استفاده از وسیله مذکور اگر صِرفاً برای باز کردن راه تنفّسی، بدون دارو باشد یا همراه با دارویی است که به‌صورت پودر به ریه‌ها پاشیده می‌شود، مضر به روزه نیست.
آیات مکارم‌شیرازی و نوری‌همدانی: با توجه به اینکه داروی یادشده، خوردن و آشامیدن بر آن صدق نمی‌کند، روزه را باطل نمی‌کند.
آیت‌الله وحیدخراسانی: اگر قبل از رسیدن به حلق، به‌صورت هوا در بیاید، روزه را باطل نمی‌کند.
آیت‌الله سیستانی: اگر به صورت مایع به حلق نرسد، اشکال ندارد و روزه صحیح است.
آیت‌الله صافی‌گلپایگانی: اگر مواد وارد ریه شود، روزه اشکال پیدا می‌کند و اگر گرفتن روزه بدون استفاده از آن، زحمت و مشقّت دارد و در طول سال باید از اسپری استفاده کند، در ماه رمضان روزه نگیرد و بنابر احتیاط واجب برای هر روز یک مد طعام هم به فقیر بدهد و قضا ندارد.
۶- اگر چشم ضعیف باشد و ترس ضرر روزه وجود داشته باشد، تکلیف چیست؟
همه مراجع: اگر خوف ضرر عقلایی باشد، روزه بر شما واجب نیست و اگر تا ماه رمضان سال بعد بیماری ادامه یافت، قضا هم واجب نیست. تنها برای هر روز ۷۵۰ گرم گندم، یا جو، یا آرد و …به‌عنوان کفّاره به فقیر بدهید.
۷-به علت درس خواندن و امتحانات، ضعف و سستی بر من غالب می‌شود؛ آیا می‌توانم روزه‌ها را بخورم؟
همه مراجع: این‌گونه ضعف و سستی‌ها تا حدودی، لازمه روزه است و برای افراد پیش می‌آید و به جهت آن نمی‌توان روزه را خورد؛ ولی اگر ضعف به حدی برسد که تحمل آن بسیار سخت و مشکل باشد، خوردن آن اشکال ندارد.
۸- بیماری که در طول روز تنها به خوردن چند قرص نیاز دارد، درحالی‌که گرفتن روزه برایش ضرر ندارد؛ آیا خوردن تنها چند قرص روزه را باطل می‌کند؟
همه مراجع: آری، روزه او باطل می‌شود.
۹- آیا احتمال ضرر، مجوز ترک روزه می‌شود، یا اطمینان به ضرر لازم است؟ میزان در مقدار ضرر چیست؟
آیات عظام خامنه‌ای، نوری‌همدانی، صافی‌گلپایگانی و مکارم شیرازی: آنچه باعث افطار روزه می‌شود، خوف ضرری است که منشأ عقلایی داشته باشد و میزان در مقدار آن، عرف عقلاست؛ به‌گونه‌ای که اثر مترتب بر روزه را ضرر بدانند.
آیات عظام سیستانی و وحیدخراسانی: آنچه باعث افطار روزه می‌شود، خوف ضرری است که منشأ عقلایی داشته باشد و مقدار ضرر، باید قابل‌توجه باشد.
۱۰- ملاک در ضرر، تشخیص پزشک است یا تشخیص خود شخص؟
همه مراجع: تشخیص خود بیمار ملاک است. همین اندازه که ترس نسبت به ضرر عقلایی باشد، کافی است، خوف ضرر، گاهی از قول متخصص و زمانی از تجربه مریض‌های مشابه و گاهی از تجربه خود انسان، به دست می‌آید.
۱۱- اگر انسان شک داشته باشد که روزه برایش ضرر دارد یا نه؛ ولی پزشک او را از گرفتن روزه منع می‌کند، تکلیف چیست؟
آیات عظام خامنه‌ای، صافی‌گلپایگانی و نوری‌همدانی: اگر از گفته پزشک برای او ترس پیدا شود و احتمال عُقلایی بدهد که روزه برایش ضرر دارد، نباید روزه بگیرد.
آیت‌الله وحیدخراسانی: در فرض یادشده، اگر پزشک، متخصص و مورد اعتماد باشد، باید به گفته‌اش عمل کند.
آیت‌الله سیستانی: اگر از گفته پزشک برای او ترس پیدا شود و احتمال عقلایی بدهد که روزه برایش ضرر دارد، می‌تواند روزه نگیرد.
آیت‌الله مکارم‌شیرازی: اگر از گفته پزشک برای او ترس پیدا شود و احتمال عقلایی بدهد که روزه برایش ضرر دارد، نباید روزه بگیرد و اگر با تجربه خودش در یافته است که ضرر ندارد، باید روزه بگیرد. در صورت شک، می‌تواند یکی دو روز را تجربه کند و بعد طبق دستور بالا عمل نماید.
وی با اشاره به وظیفه دسته دوم افراد، یعنی کسانی که خوف بیمار شدن دارند، بیان کرد: تنها احتمال بیماری، مجوز ترک روزه نیست، بلکه احتمالی مجوز ترک روزه‌داری است که منشأ عقلایی داشته و خوف ضرر عقلایی برای مکلف ایجاد کند، پس احتمال بیماری با وجود روزه‌داری در این ایام، مجوز ترک روزه نیست، در این مورد از آیت‌الله سبحانی استفتائی شده که به آن اشاره می‌کنیم:
– در آستانه ماه مبارک رمضان و با توجه به شیوع ویروس کرونا، استدعا دارد حکم روزه در این ماه در خصوص موارد ذیل را بیان فرمایید.
– اگر به تشخیص گروه بزرگی از پزشکان متخصص یا وزارت بهداشت، روزه موجب تشدید بیماری ناشی از ویروس کرونا شود؟
– اگر به تشخیص گروه بزرگی از پزشکان متخصص یا وزارت بهداشت، روزه موجب افزایش احتمال ابتلا به بیماری کرونا و خوف زیان شود؟
– اگر از نظر پزشکان و یا وزارت بهداشت، روزه موجب تشدید بیماری و یا افزایش احتمال گرفتن بیماری باشد، ولی فرد چنین باوری نداشته باشد، آیا می‌تواند از نظر پزشکان تمرد کند؟
– اگر مکلفی به دلیل تشدید بیماری و یا خوف ابتلا به بیماری، روزه نگیرد، حکم روزه‌های نگرفته در این شرایط چیست؟
تصمیم قطعی در آینده روشن می‌شود
صالحی افزود: پاسخ آیت‌الله سبحانی به این پرسش به این شرح است: «بسمه تعالی با تشکر از توجه آقایان به این مسئله، فعلاً نمی‌توان تصمیم قطعی گرفت تا وضع در آینده روشن‌تر شود، احیاناً ممکن است برخی بخواهند این موضوع را بهانه‌ای برای روزه‌خواری قرار دهند.»
کارشناس فقه مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی با تشریح وظایف افراد سالم در این شرایط شیوع بیماری کرونا در قبال روزه‌داری اذعان داشت: هرساله بهانه‌هایی برای روزه‌خواری مانند گرمی هوا و… برای بعضی افراد هست و امروزه هم در شرایط بلای عمومی ویروس منحوس کرونا، این بهانه ایجادشده، که مسلماً تنها وجود یک بیماری و ویروس، مجوز ترک واجب الهی نیست.
وی در پایان با تصریح بر حکم روزه به نظر مراجع تقلید در ماه مبارک رمضان با توجه به شیوع بیماری کرونا گفت: شیوع بیماری به خودی خود مجوّز ترک روزه نیست و روزه ماه رمضان بر همه مکلفین واجب است؛ البته کسی که یقین دارد روزه برای او ضرر قابل توجه دارد و یا از یک راه صحیح عقلایی با روزه گرفتن برایش ترس ضرر قابل توجه ایجاد شود، روزه واجب نیست و باید توجه داشت افرادی که سالم هستند، به صرف شیوع بیماری کرونا نمی‌توانند این واجب الهی را ترک کنند و واجب است روزه بگیرند.
