وی ادامه داد: در کتاب مفاتیح برای اوقات مختلف ماه رمضان، دعاهای گوناگونی مانند ابوحمزه ثمالی، دعای افتتاح و دعای سحر نقل شده است. در یکی از دعاهای این ماه، از خدا می‌خواهیم تا ما را از اشتغالات غیرضروری و کم‌اهمیت فارغ کند و برای عبادت و دعا فرصت بدهد. در خطبه شعبانیه نیز پیامبر(ص) بر دعا در وقت نماز، به‌ویژه در ماه رمضان تأکید کرده است؛ زیرا در این ماه کسی از درگاه خداوند ناامید بازنمی‌گردد.
کارشناس نمایندگی مرکز ملّی پاسخگویی به سؤالات دینی در اصفهان درباره دعای ابوحمزه ثمالی گفت: این دعا را یکی از راویان جلیل‌القدر به نام ثابت بن دینار ثمالی، مشهور به ابوحمزه ثمالی از امام سجاد(ع) نقل کرده است. امام سجاد(ع) جز به دعا، استغفار و تکبیر سخن نمی‌گفت؛ در شب‌های ماه رمضان تا سحر مشغول دعا و تسبیح بود و سحرها، دعای ابوحمزه را قرائت می‌کرد. این دعا با مضامین معرفت و ربوبیت خدا آغاز می‌شود.
محورهای دعای ابوحمزه ثمالی
وی درباره محورهای دعای ابوحمزه ثمالی بیان کرد: امام سجاد(ع) در این دعا به معرفت الهی اشاره می‌کند که هدف نهایی وجود ما در این عالم است. از دیگر محورهای این دعا می‌توان به گریزناپذیری از محدوده حکومت الهی، شناخت ذات و صفات خداوند به کمک خود حق‌تعالی و در نهایت، فراهم شدن تمام اسباب راهنمایی و هدایت ما از سوی خداوند اشاره کرد. همچنین امام سجاد(ع) در این دعا، موضوع سعادت و نجات انسان را مورد توجه قرار می‌دهد که به‌واسطه رحمت و فضل الهی حاصل می‌شود و نیز اخلاقیات یعنی عمل به فضایل و دوری از رذایل اخلاقی.
حجت الاسلام و المسلمین صفاری تصریح کرد: شایسته است پیش از شروع دعا، به حمد و ثنای الهی، صلوات بر پیامبر(ص) و خاندان ایشان و استغاثه و طلب فریادرسی از خداوند بپردازیم. از دیگر مباحثی که در دعای ابوحمزه ثمالی مورد توجه قرار گرفته، اصرار در دعاست. امام سجاد(ع) در این دعا، مضامین گوناگون را با عبارات مختلف تکرار می‌کند و در هر فراز، به بخشش گناهان خود از سوی خداوند توجه دارد. این اقرار به گناه، ناامید نشدن از بخشش الهی و تواضع و فروتنی حضرت را نشان می‌دهد که همگی برای تأدیب ماست.
وی در خصوص ویژگی‌های دعای افتتاح گفت: این دعا از امام زمان(عج) و به‌واسطه یکی از نواب اربعه به نام محمد بن عثمان بن سعید عمری نقل شده است. ماه رمضان برای انس بیشتر با امام زمان(عج) نیز هست، به‌گونه‌ای که به مسائل مورد عنایت آن حضرت، توجه بیشتری داشته باشیم.
مضامین دعای افتتاح
کارشناس نمایندگی مرکز ملّی پاسخگویی به سؤالات دینی در اصفهان افزود: از جمله محورهای این دعا، حمد و ستایش الهی، بیان نعمت‌های پروردگار و طلب توفیق از خداوندی است که منشأ هر خیر و برکتی در این عالم محسوب می‌شود و جز خیر چیزی از او صادر نمی‌شود. در بخشی از این دعا آمده است: «اَیْقَنْتُ اَنَّكَ اَنْتَ اَرْحمُ الّراحمینَ فی مَوْضِعِ الْعَفْوِ وَ الرَّحمَةِ؛ یقین دارم كه تو در جاى بخشش و مهربانى، از همه مهربانان مهربان‌ترى.» در اینجا، از کلمه یقین که بیانگر جایگاه والای علم است، استفاده شده، ولی در ادامه این نکته یادآوری می‌شود که با وجود مهربانی خداوند، نباید در گناهان گستاخ شویم؛ خداوند همان‌طور که مهربان است، برای افراد بی‌پروا و بی‌تفاوت نسبت به هوای نفس و گناهان نیز سخت مجازات‌کننده خواهد بود.
وی اضافه کرد: محور دیگر دعای افتتاح، وجود لطف و رحمت الهی به‌عنوان منشأ هر خیر موجود در زندگی ماست. همچنین به نعمت‌های الهی از جمله برطرف کردن غم‌ها و ناراحتی‌ها و ارزانی داشتن نعمت‌هایی که شایسته آن نبوده‌ایم، اشاره می‌شود. امام به این موضوع نیز می‌پردازد که ما درخواست‌ها و گلایه‌های زیادی از خداوند داریم، ولی بسیاری از این خواسته‌ها به همان شکلی که می‌خواهیم، اتفاق نخواهد افتاد و دعا کردن دلیل بر اجابت حتمی آن نیست، بلکه دعا بیشتر برای ایجاد و حفظ ارتباط با خداوند است. برخی انتظار دارند دعاهایشان همان‌گونه که می‌خواهند، برآورده شود، در حالی که ممکن است مصلحت چیز دیگری باشد.
حجت الاسلام و المسلمین صفاری تأکید کرد: یکی از محورهای مهم دعای افتتاح، ظهور و تحقق دولت کریمه است که با توجه به آن باید بسترهای لازم برای ظهور و تحقق حکومت مهدوی را فراهم کنیم. یکی دیگر از فرازهای دعای افتتاح نیز صلوات بر پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) است؛ در این دعا از زبان پیامبر(ص)، یکایک ائمه(ع) که آخرین آنها حضرت مهدی(عج) است، نام برده می‌شوند.
عظمت دعای سحر
وی در خصوص دعای سحر گفت: یکی از دعاهای سفارش شده در ماه مبارک رمضان، دعای سحر بوده که از امام باقر(ع) نقل شده است. شخصی درباره صحیح بودن این دعا از امام رضا(ع) پرسید و ایشان پاسخ داد: «امام باقر(ع) می‌فرماید اگر مردم عظمت این دعا را می‌دانستند، هر لحظه برای به‌دست آوردن آن با شمشیر از یکدیگر سبقت می‌گرفتند.» خداوند به‌واسطه این دعا، هر کس را که بخواهد، مورد بخشش قرار می‌دهد؛ زیرا در آن اسما و صفات الهی بیان می‌شود و به نوعی، ستایش و توحید الهی را نیز دربرمی‌گیرد.
کارشناس نمایندگی مرکز ملّی پاسخگویی به سؤالات دینی در اصفهان افزود: در دعای سحر، از خداوند، خودش را طلب می‌کنیم. رسیدن به اسما و صفات الهی، خواسته نهایی ائمه اطهار(ع) است. هر چقدر افق دید انسان وسیع‌تر باشد، دعای او نیز بزرگتر است. در این دعا، افق دید در والاترین حد خود قرار دارد که همان فانی شدن در صفات خداست و هدفی غیر از رسیدن به خداوند برای ما نیست.
وی از جمله مضامین مشترک ادعیه ماه مبارک رمضان را حمد و ثنای الهی، صلوات و درود بر پیامبر(ص) و خاندان ایشان و اظهار فقر و نیاز به درگاه خداوند دانست و اظهار کرد: در جهان مدرن، انسان را نهایت همه چیز می‌دانند، به‌طوری که همه هستی باید در خدمت لذایذ انسان باشد؛ در حالی که اگر با خدا انس نداشته باشیم، پوچ و تهی هستیم. هدف همه این ادعیه، تربیت یک انسان خدامحور است، نه انسانی که لذت‌گرا باشد.
حجت الاسلام و المسلمین صفاری با تأکید بر بهره‌مندی از گنجینه پربار ادعیه ماه مبارک رمضان گفت: به‌واسطه این دعاها نباید فقط خواسته‌های خودمان را از خدا بخواهیم، بلکه باید بدانیم این ادعیه به‌منزله عبادت و ستایش خداوند است. انسان به‌واسطه دعا بندگی خود نسبت به خداوند را نشان می‌دهد؛ در غیر این صورت، در مسیر استکبار شیطان و تکلیف‌گریزی قرار می‌گیرد که نهایت آن، کسب و تجلی صفات فرعونیان است. در نتیجه، دعا و بندگی خدا از بروز چنین صفاتی در انسان جلوگیری می‌کند.
