وی افزود: اینکه پایان این اعتراضات چیست و چگونه می‌توان با آن مواجه شد مورد بحث این نشست نیست، بلکه با تکیه بر این اتفاق این پرسش به لحاظ جامعه‌شناختی مطرح است که اساساً چه روندهایی برای ارزیابی موقعیت زنان در جامعه قابل تصور است؟

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تقسیم روندها به مثبت و منفی بیان داشت: انقلاب اسلامی نخستین روند مثبت در آگاه کردن زنان به جایگاه و موقعیت خودشان بوده است. انقلاب اسلامی اعتماد را در زنان افزایش داد، به آنها احساس امنیت داد و با طرح ایده خواهر- برادر به مردان فهماند که زنان در جامعه اسلامی دارای حرمت‌اند.

وی ادامه داد: مشارکت سیاسی توده‌وار زنان در انقلاب، دومین روند مثبتی بوده که در جامعه ایران اتفاق افتاده است. زنان در عرصه سیاسی اگرچه نقشی در رهبری نداشتند اما جنبشی به راه انداختند که هم خاندان پهلوی را سرنگون کرد و هم بعد از انقلاب در خط مقدم جبهه مبارزه با صدام و منافقین و استکبار جهانی بوده و با گذشت چهار دهه از انقلاب ایران زنان هنوز در دو عرصه برگزاری مناسبت‌های انقلابی و انتخابات حضور حداکثری نسبت به مردان داشته‌اند.

این پژوهشگر جامعه‌شناسی دین با اشاره به رشد فزایند آموزش در میان زنان به عنوان روند مثبت سوم به آمار ناشران، نویسندگان و مترجمان زن در سالهای اخیر اشاره کرد و اذعان داشت: اگرچه آمار دانش‌افزایی زنان بواسطه شیوه‌های غیر رسمی نظیر تلویزیون، مجلات و سینما بسیار بیشتر از مردان است اما آمارها از آموزش‌های رسمی نشان می‌دهند که بیش از 60 درصد زنان ما به دنبال کسب دانش و توسعه دانش هستند و این چیزی نیست که کسی بتواند انکار کند».

وی حضور زنان در عرصه‌های اقتصادی کلان و خرد را روند مثبت چهارم بیان کرد و گفت: علی‌رغم آمار 15 درصدی زنان شاغل در ایران، ما با رشد اقتصادی خرد و غیررسمی زنان در  بازار بورس، ارز، بیت‌کوین و ارز دیجیتال مواجه‌ایم و این یعنی آنها در روند اقتصاد اندیشی صورت‌بندی جدیدی به خود گرفته و وارد یک کارگزار جهانی در حوزه‌های کسب و کار و درآمد شده‌اند.

جعفریان با اشاره به روندهای مثبتی همچون رشد فزایند جذب خدمات بهداشتی و درمانی، رشد تفریحات و استفاده از ساعات فراغت، رسیدن به خود، رشد فردیت و عهده‌داری تربیت فرزند در تمام مقاطع سنی، تصریح کرد: زنان در این سالها بیش از مردان به مراکز پزشکی مراجعه‌ کرده و مراقب سلامت جسمی خودشان بوده‌اند. همچنین داشتن اوقات فراغت و وجود امکانات لازم در نظرسنجی‌ها دومین خواست زنان در شهرهای بزرگ بعد از وجود امنیت بوده است. زنان بیش از پیش به آراستگی خودشان اهمیت داده و به میزان زیادی جراحی‌های تخصصی در نواحی صورت و بدن در تمام مقاطع سنی افزایش یافته است. با وجود این، زنان نسبت به انتخاب همسر، مشارکتی‌کردن کارهای منزل و برخورد آگاهانه‌تر و انتقادی‌تر با رفتارهای دینی دچار نوعی فردیت و استقلال رأی شده‌اند.

وی گفت: ضعف و عدم پیشرفت در مسائل قانونی زنان به ویژه در مسائل حقوقی مربوط به حضانت، دیه، ارث و کسب اجاره از شوهر، عدم تمرکز مضامین برنامه‌های تلویزیونی به برخورد با فرهنگ مردسالاری متعصبانه و تقویت ایده تفاهم، مدارا و توافق با توجه به اصل مشترک حق و تکلیف بین زن و مرد، عدم وجود فرصت‌های مدیریتی کلان برای زنان و همچنین آمار بالای زنان درگیر با بیماری‌های مقاربتی و رنج‌های حاصل از زندگی و عدم پیگیری برخی سازمان‌ها برای رفع مطالبات زنان، پنج روند منفی را شامل می‌شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: در این سالها اگرچه در قوانین زنان تعدیل‌های خوب و مناسبی ایجاد شده اما تا رسیدن به تعالی جایگاه زنان در امر حقوقی راه بسیار طولانی داریم. همچنین، باید سازمان‌ها و نهادهای مربوطه تلاش کنند رنج‌های زنان کمتر شود. وظیفه حاکمیت این است که شرایطی را فراهم کند که زنان از جایگاه رفیعی به جامعه اسلامی نگاه کرده و این جامعه را به عنوان سکویی برای پیشرفت‌های فکری و عملی خود البته در چارچوب قانون بدانند و ببینند.

وی افزود: این روندها نشان می‌دهد که زنان در ایران طی دهه‌های اخیر سه موقعیت را از سر گذارنده‌ و ممکن است بگذارنند. نخست اینکه زنان در ایران تبدیل به یک مسئله اجتماعی شده‌اند؛ چون از گذشته آگاه‌تر شده‌اند، رنج‌ها برای آنها ملموس‌تر شده و به دنبال تغییر وضع موجود هستند. دوم اینکه برخی معتقدند حرکت‌های فعلی که توسط زنان انجام شده و مردان نیز آنها را بیش از پیش همراهی می‌کنند تبدیل به یک جنبش در ایران شده است، در حالی که به نظر می‌رسد این حرکاتها نشان‌دهنده یک جنبش در سطح کلان اجتماعی نیست؛ چون آنها نظیر جنبش‌های فمینیستی دارای یک ایدئولوژی نیستند و نفوذ جدی در لایه‌های مختلف اجتماعی ندارند. همچنین سمت‌های قوی و مدیریت‌های کلان از آن آنها نیست و البته درخواستی هم از سمت عموم زنان ایران وجود نداشته است. اساساً آنچه در حال وقوع است یک حرکت پوپولیستی در قالب نقد حجاب اجباری برای فشار بیشتر به حاکمیت برای لغو آن است. اگرچه استفاده سودجویانه از زنان می‌تواند به نفع جریان‌های ضد انقلاب بیرونی باشد و باید مراقب بود که چنین نشود.

جعفریان در پایان و برای جمع‌بندی نهایی با تکیه بر این نکته که نوعی مقاومت جدید در زنان ایجاد شده و از آن می‌توان به عنوان موقعیت جدید یاد کرد گفت: به نظر می‌رسد که موقعیت زنان از «مقاومت در خود» به  «مقاومت برای خود» تبدیل شده است؛ چرا که آموزش‌های رسمی و غیر رسمی در زنان افزایش یافته و آنها را در کسب استقلال اقتصادی به بیرون از خانه کشانده و شرایط نامطلوب در برخی از خانواده‌ها آنها را تحریک به طلاق و به سمت زندگی مجردی سوق داده است. اینها نشان می‌دهد که زنان مثل گذشته تحمل و صبر ندارند و تلاش می‌کنند وضعیت خود را در هر شرایطی و با هر کوششی که هست تغییر دهند.

در پایان جلسه، حاضران در خصوص ایده مطرح‌شده سؤالات و اشکالات خود را مطرح و پاسخ‌های لازم را دریافت کردند. لازم به ذکر است دبیری علمی این کرسی را دکتر راحله کاردوانی، پژوهشگر زن و خانواده و عضو هیئت علمی پژوهشکده مهرستان بر عهده داشت.

مشاهده در خبرگزاری مهر
مشاهده در پایگاه خبری ندای اصفهان