به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، نشست علمی «کتاب و کتابخوانی در توسعۀ پژوهش» در سالن جلسات سازمان بهزیستی اصفهان برگزار شد.
در ابتدای نشست، سید علی‌اصغر میرباقری‌فرد، رئیس انجمن ترویج زبان و ادب فارسی و استاد دانشگاه اصفهان طی مقدمه‌ای در خصوص خاستگاه کتاب و کتابخوانی در فرهنگ اسلامی و جایگاه آن در قرآن و نگاه معرفتی در اسلام بیان کرد: امروز برای بیشتر مردم کتاب موضوعی تفننی محسوب می‌شود؛ موضوعی که می‌تواند در سبد فرهنگی خانواده‌ها باشد و اگر هم نباشد، مشکلی پیش نمی‌آید. اگر راه مطالعه را در پیش گرفتیم، می‌توانیم بهره ببریم؛ اما ممکن است در اصل زندگانی ما نقشی نداشته باشد. کتابخوانی به عنوان مسئله‌ای جدی و اساسی در نظر گرفته نمی‌شود.
سید علی‌اصغر میرباقری‌فرد ادامه داد: در مجموعه معارف دینی در باب علم و دانش که ثمره کتابخوانی است، می‌شنویم و آیات و روایات فراوانی در باب اهمیت علم بسیار در اختیارمان است و روشن می‌کند طلب علم از واجبات است.
قلم و نوشتن از آیات الهی است
او به آیات ابتدایی سوره قلم اشاره کرد و گفت: خداوند به قلم و نوشتن سوگند خورده. با تأمل در سوگندهای الهی در قرآن، درمی‌یابیم آن چیزهایی که خدا به آنها قسم خورده، آیات الهی هستند که باید در آنها تفکر کرد تا به معرفت‌النفس برسیم. وقتی سوگند الهی قلم و نوشتن را هم شامل می‌شود، نشان می‌دهد که قلم و نوشتن هم از آیات الهی است.
چهره ماندگار علوم انسانی در زمینه زبان‌شناسی و ادبیات اظهار کرد: تفاوت قلم و نوشتن با دیگر چیزهایی که خداوند به آنها قسم خورده، این است که آیات دیگر مظاهر عالم هستی هستند که به همه آفرینش تعلق دارد؛ اما قلم و نوشتن خاص انسان است. وقتی به قلم سوگند خورده می‌شود، یعنی به علم و دانشی که از قلم حاصل می‌شود قسم می‌خورند. نوشتن اسباب مضبوط کردن علم است. وقتی پای قلم و نوشتن در میان است، منظور علم و دانش است. طبق روایات بین موضوع قلم و نوشتن با دانش پیوندی اساسی وجود دارد.
میرباقری‌فرد در ادامه گفت: در سوره بقره یکی از زوایای داستان انسان در قرآن بیان شده است که درباره جانشینی انسان روی زمین است. خدا در پاسخ به اعتراض فرشتگان همه اسماً را به انسان آموخت و بعد انسان را به فرشتگان عرضه کرد. از آنچه در این داستان آمده، می‌توانیم بفهمیم آن شاخصی که سبب شد انسان بر باقی موجودات عالم برتری یابد، این بود که او ظرفیت تعلیم و تعلم را دارد. انسان قادر است که در بالاترین سطح بیاموزد و بیاموزاند. می‌توانیم میان سوگند به قلم و ویژگی مخصوص انسان با این داستان خلیفة الهی انسان پیوند برقرار کنیم.
رئیس انجمن ترویج زبان و ادب فارسی در نتیجه‌گیری این بحث اظهار کرد: از این بحث نتیجه می‌گیریم خاستگاه و منشأ علم خداوند است. علم به خدا تعلق دارد و هرکس به او نزدیک‌تر باشد، می‌تواند از این علم بیشتر استفاده کند. همچنین کمال فطری انسان تحقق نمی‌یابد مگر اینکه در مسیر تعلیم و تعلم حرکت کند. بنابراین بحث کتاب و کتابخوانی که مفهوم دیگری از تعلیم و نشر یافته‌های علمی و آموختن را از آنها تعبیر می‌کنیم، موضوعی ذاتی در خلقت آدمی است. آدمی به کمال نخواهد رسید مگر از مسیر کتاب و کتابخوانی. بنابراین نمی‌توان تفننی به این موضوع نگریست و نگاه درست نیاز به فرهنگ‌سازی دارد.
میرباقری‌فرد عنوان کرد: امروز در سیاست‌گذاری‌های علمی کشور در موضوع پژوهش به نقش کتاب و کتابخوانی در توسعه پژوهش توجه می‌کنند. صحبت از پژوهش که به میان می‌آید، یعنی درباره بخشی از نهاد علم صحبت می‌کنیم. اگر در نهاد علم چند شاخه را در نظر بگیریم، پژوهش در کنار آموزش دو رکن مهم است. پس پیش از پژوهش باید به موضوع نهاد علم توجه شود.
او در خصوص رسالت‌ها و اهداف نهاد علم گفت: در غرب بحث نهاد علم بیش از صد سال است که دنبال می‌شود و در باب نهاد علم دو هدف کلان تبیین شده است. یکی اینکه مرتباً باید بنیادهای دانشی و تخصصی ارتقا یابد. دوم اینکه یافته‌های علمی‌شان برای رفع مشکلات جامعه به کار گرفته شود و علم را برای ارتقای سطح زندگی جامعه‌محور کنند.
لزوم سیاست‌گذاری برای نهاد علم متناسب با فرهنگ اسلامی
این پژوهشگر با طرح این سوال که «اگر بخواهیم در نظام جمهوری اسلامی در باب نهاد علم سیاست‌گذاری کنیم، چه کنیم و آیا مشترکاتی با غرب داریم یا به کلی باید به آنها بی‌توجه باشیم یا باید عیناً از آنها تقلید کنیم؟» ادامه داد: بعد از کارشناسی‌ها و مطالعات عمیقی که صورت گرفته، باید برای نهاد علم متناسب با فرهنگ اسلامی سیاست‌گذاری کنیم.
میرباقری‌فرد پیشنهاداتی در این زمینه ارائه و بیان کرد: پیشنهاد می‌کنم برای نهاد علم در این نظام اسلامی سه هدف و رسالت مهم را در نظر بگیریم: یکی نوآوری‌ها و ارائه یافته‌های علمی در بالاترین سطح تخصصی. دوم اینکه باید از ترویج علم لاینفع پرهیز کنیم. علم باید با جامعه پیوند یابد و از حصار دانشگاه و حوزه خارج شود. در این رویکرد باید دانش عمومی در جامعه ترویج شود و درک علمی مردم ارتقا یابد.
برگزیده جایزه دکتر معین سومین رسالت برای نهاد علم را اینگونه توضیح داد: اگر این کار را نکنیم، به همان ورطه‌ای فرو خواهیم رفت که غرب با پیشرفت‌های علمی‌اش گرفتارش شده. امروز پیشرفت‌های علمی غرب از جهت مادی چشمگیر بوده، اما ابزاری است برای تحقق اهدافی که در خدمت عالم مادی و جسمانی آنهاست. نهاد علم در غرب انسان‌محور است؛ انسانی که این دنیای مادی و جسمانی‌اش را پرورش دهد. پس رسالت اصلی نهاد علم در یک نظام اسلامی باید برای رسیدن به تعالی انسان جهت داشته باشد.
وی افزود: اگر بخواهیم الگوی مناسب برای نهاد علم تعریف کنیم، این الگو باید سه رسالت بر عهده داشته باشد: پیشتازی در حوزه‌های تخصصی، در یافته‌های علمی در خدمت جامعه، ترویج دانش عمومی میان همه مردم.
او در خصوص ارتباط میان نهاد علم و هفته کتاب اظهار کرد: نهاد علم برای رسیدن به رسالت‌هایش باید شعار هفته کتاب را دنبال کند. به معنای واقعی و متناسب با اقتضائات یک جامعه اسلامی که علم‌اندزوی و علم‌آموزی در آن اصالت دارد، باید این شعار را با قوت دنبال کند.
هفته کتاب برای فرهنگ‌سازی کافی نیست
سید علی‌اصغر میرباقری‌فرد خاطرنشان کرد: در باب دانش عمومی که نهاد علم در کشور باید آن را سیاست‌گذاری کند، این انتظار می‌رود که بتوانیم به شیوه مناسب همه آحاد جامعه را در پوشش یک نوع فرهنگ‌سازی قرار دهیم و آنها متناسب با نیازهایشان و توانایی‌ها و علاقه‌هایشان به سمت کتاب و کتابخوانی حرکت کنند. امروز شعار می‌دهیم و مطرح می‌کنیم که کتابخوانی باید ترویج یابد.
او با بیان اینکه هفته کتاب را برای این فرهنگ‌سازی تعریف کرده‌ایم که پسندیده است؛ اما کافی نیست، عنوان کرد: از خودمان بپرسیم که آیا در حیطه نهاد علم تا کنون در حوزه شکل‌دهی و ترویج دانش عمومی کاری کرده‌ایم؟ در حالی که وظایف ذاتی بعضی از نهادهای سیاست‌گذاری در حوزه علم کشور این است که به دانش عمومی توجه کنند.
میرباقری‌فرد در پایان گفت: باید از نهاد علم مطالبه کنیم همان طور که برای ترویج دانش تخصصی کار می‌کنند، در حوزه دانش عمومی هم بکوشند. باید مراکزی تعریف شوند که در پیوند دوسویه با مردم بحث ترویج فرهنگ کتابخوانی را ارائه کنند.
مشاهده در خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)
