وی افزود: برای حل این مسئله و پاسخ به این نیاز که انسان در جامعه باید تعاملات اجتماعی داشته باشد، در دنیا مدل‌هایی رایج است که من به چند مورد از آنها به لحاظ اینکه به مدل محفل خانگی نزدیک است، اشاره می‌کنم. یکی از این مدل‌های رایج که نیاز مدنی‌بالطبع بودن انسان را تأمین می‌کند و به آن ساختار می‌دهد، اتحادیه و انجمن‌های صنفی است که در آن افراد براساس موقعیت‌های صنفی و شغلی خودشان دور هم جمع می‌شوند و آن هسته مرکزی را که نقطه قوام ارتباط آنان است، پهنه شغلی می‌گویند؛ برای مثال راننده‌ها در ادبیات ارتباط با یکدیگر، نوعی خرده‌فرهنگ دارند؛ بنابراین پهنه شغلی، قوام مرکزی اتحادیه‌های صنفی است و انجمن‌هایی را شکل می‌دهد که انسان‌ها با هم در تعامل باشند و آن نیاز ارتباط اجتماعی خودشان را تأمین کنند.
مدیرعامل مرکز ملّی نوآوری و خلاقیت اشراق یادآور شد: مدل دیگر که در دنیا رواج دارد و امروزه توسعه خوبی پیدا کرده، انجمن‌های موضوعی اجتماعی است که اصطلاحاً به آنها سازمان مردم‌نهاد یا NGO و انجمن‌های مردمی می‌گوییم که در موضوعات گوناگونی شکل می‌گیرد، نیاز ارتباط اجتماعی انسان‌ها را قوام می‌بخشد و نقطه مرکزی آن پهنه موضوعی است؛ برای مثال علاقه‌مندان به حوزه محیط‌زیست در انجمن‌های محیط‌زیست جمع می‌شوند.
وی ادامه داد: مدل دیگری که رواج دارد، دورهمی‌های دوستانه است که کمی غیرساختاری‌ست؛ اما به هر حال نوعی بلوک اجتماعی محسوب می‌شود. ممکن است افرادی در اتحادیه‌های صنفی یا در انجمن‌های موضوعی جای نگیرند و یا احساس کنند آنها برایشان کافی نیستند؛ بنابراین به دورهمی‌های دوستانه رومی‌آورند که به‌صورت گعده‌های دوستانه و هسته مرکزی آنها غالباً تفریح و نشاط است.
حجت الاسلام و المسلمین قطبی تأکید کرد: یکی از مدل‌های خوبی که در سنت ایرانی اسلامی ریشه و تبار دارد و از نظر تاریخی، بخشی از مؤلفه تمدن‌سازی ما را شکل می‌دهد، محافل خانگی است که مدل موفق و بسیار خوبی محسوب می‌شود، نیاز به ارتباط اجتماعی و مدنی‌بالطبع بودن انسان را با مدلی کاملاً محلی و فامیلی تعمیق می‌کند و هسته مرکزی این محافل گاهی معنویت و مباحث مذهبی، مسائل اجتماعی، خیرخواهی و احسان و گاهی نیز مسائل اقتصادی است که هرکدام از این‌ها جایگاه خوبی دارند.
وی افزود: درواقع در محافل خانگی به فرهنگ، اجتماع و معنویت پرداخته می‌شود و جالب این است که غالب محافل نیز هر سه را توأمان با هم دارند و این به چرخه حکمرانی در جامعه کمک می‌کند. مواردی که نام بردم و شبکه‌های صنفی، موضوعی یا محلی امروزه زنجیره به هم پیوسته‌ای به وجود می‌آورند که در منظومه حکمرانی برای اداره جوامع از آنها استفاده می‌شود؛ در نتیجه ضرورت دارد که ما محافل خانگی را هم از منظر سیاسی و حاکمیتی، مسائل اجتماعی و مددکاری و هم از منظر ارتقای معنویت و تعمیق ایمان ببینیم که کتاب «محافل خانگی» نیز به این جنبه بیشتر پرداخته است.
چگونگی توسعه و تداوم محافل خانگی
مدیرعامل مرکز ملّی نوآوری و خلاقیت اشراق بیان کرد: اگر بخواهیم به موضوع محافل خانگی و توسعه و تقویت آنها بپردازیم، باید به دو پرسش جدی پاسخ دهیم؛ یعنی آیا به سمتی برویم که به محافل خانگی ساختار دهیم و توازن حکمرانی در آنها ایجاد کنیم یا محافل را سیال بگذاریم که این درواقع نوعی دوگانه است؛ اما وجه مشترکی نیز دارد.
وی اضافه کرد: پرسش دوم این است که آیا برای اداره یک محفل به سمت رویه‌سازی، استانداردسازی و مدل‌سازی یکسان برویم یا آزادی را به تناسب شرایط برای آن قائل شویم. این دو پرسش بسیار اساسی است که باید به آنها پرداخت و من شخصاً در خصوص هر دو پرسش، قائل به آزادی عمل هستم؛ نه به شکل مطلق؛ ولی نزدیک به این طیف که نه باید ساختار خشکی داشته باشیم و نه در مدل باید به سمت استانداردسازی و رویه‌بخشی برویم. البته در هرچیز دیگری نیز باید سیالیت دیده شود.
حجت الاسلام و المسلمین قطبی گفت: برای تداوم این کار، پیشنهادی برای جوامع و دفتر تبلیغات اسلامی دارم و آن اینکه دو، سه نوع مطالعه امتدادی و تکمیلی برای این کار در نظر بگیریم؛ یکی بحث‌های شخصی‌سازی محافل به تناسب مناطق گوناگون است؛ یعنی پهنه مطالعاتی‌مان را متناسب با اقلیم‌ها، مناطق و سبک‌های متنوع بررسی کنیم که حتی در سطح دنیا قابل مطالعه است و بر این اساس، یافته‌های جدیدی به دست خواهیم آورد.
وی یادآور شد: محفل خانگی قطعاتی دارد که کنار هم قرار گرفتن آنها به آن ساختار و معنا بخشیده و هر یک از این قطعات نیازمند بررسی و واکاوی است، از جمله سفره‌ها که در مطالعاتی که انجام داده‌ام، سفره به معنای پیوند عمیق در سنت ایرانی اسلامی شناخته می‌شود و احساس می‌کنم در دورهمی‌ها و گردهمایی‌ها حتی با وجود تنوع اقوام و اقیلم‌ها، سفره جایگاه بسیار بالایی دارد، پیوند اجتماعی ایرانیان را در سنت اجتماعی ما به شدت تقویت کرده است و امروزه حتی سفره را در محافل بزرگ سیاسی نیز می‌بینیم.
مدیرعامل مرکز ملّی نوآوری و خلاقیت اشراق افزود: همچنین در آیین‌های مذهبی‌مان سفره‌هایی داریم که منتسب به معصومین(ع) است، همچون سفره حضرت رقیه(س)، سفره امام حسن مجتبی(ع) و همچنین در مطالعاتی مشاهده کردم که سفره حضرت ابراهیم(ع) نیز وجود دارد. حتی در عادت‌واره‌های اجتماعی نیز سفره نقش ایفا می‌کند، همچون سفره عقد. در عبادت‌هایمان نیز شاهد نقش پررنگ سفره هستیم، همچون سفره افطار؛ درواقع سفره معنای وسیعی دارد، ابعاد گوناگون زندگی را پوشش می‌دهد و قطعه‌ای از محافل خانگی است که باید به‌طور مستقل بررسی علمی شود. متأسفانه بسیاری از این موارد و عادت‌واره‌ها را از دست داده‌ایم که باید احیا شوند. یکی دیگر از قطعه‌های مهم در محافل خانگی نیز موضوع تأمین اقتصادی است که اصطلاحاً به آن قرض‌الحسنه می‌گوییم.
وی بیان کرد: محافل خانگی قالبی‌ست که امروزه با افتخار می‌توانیم بگوییم قابل توسعه به همه دنیاست و اگر بخواهیم در جایی کار مذهبی انجام دهیم، پیش از اینکه با قامتی رسمی به نام مسجد وارد شویم، می‌توانیم با محفل آن را انجام دهیم و کم‌کم با توسعه آن می‌توانیم محفل را گسترش دهیم. در دسترس‌ترین و نفوذپذیرترین کار مذهبی می‌تواند در محافل خانگی انجام پذیرد و همچنین باعث تقویت روابط خانواده‌ها با یکدیگر می‌شود.
حجت الاسلام و المسلمین قطبی تصریح کرد: تصور من این است که نظام مقدس جمهوری اسلامی که همچنان در طی این سال‌ها محافل خانگی را تقویت کرده، باز هم وظیفه دارد بدون دخل و تصرف ساختاری و تلاش برای رواج مدل‌های بسته و رویه‌سازی‌های انحصاری، راه توسعه و تقویت محافل خانگی را فراهم آورد.
