وی درباره کتاب «اَلْفیْضُ الْقُدْسی» نوشته میزرا حسین نوری توضیح داد: این کتاب پرمحتوا، اولین اثر مستقل در شرح حال مرحوم علامه مجلسی محسوب می‌شود؛ ولی هنوز چاپ دقیقی از آن منتشر نشده است. در دوره ما برای فارسی‌زبانان نیز چند کتاب درباره علامه مجلسی منتشر شده، از جمله کتاب «علامه مجلسی» نوشته حسن طارمی که به نظر می‌رسد بهترین کتاب درباره شرح حال و افکار ایشان است. کتاب «زندگی‌نامه علامه مجلسی» از مرحوم مصلح‌الدین مهدوی نیز اخیراً منتشر شد. کتاب «علامه مجلسی، بزرگ‌مرد علم و دین» نوشته علی دوانی از دیگر آثار در این زمینه است؛ همچنین کتاب «علامه مجلسی، اخباری یا اصولی؟» از علی ملکی میانجی قصد داشت این قضیه را اثبات کند که «علامه مجلسی نه تنها یک اخباری میانه‌رو نیست، بلکه یک مجتهد فقیه اصولی تمام عیار است» و سرانجام نیز موفق شد. در این کتاب بیان شده که نوشته‌های فقهی علامه مجلسی چنین چیزی را اثبات می‌کند.

عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه اصفهان درباره زندگی علامه محمدباقر مجلسی بیان کرد: پدر ایشان، مرحوم ملامحمدتقی بعد از تشرفاتی که در عتبات عالیات داشت، در رؤیا خدمت امام علی(ع) رسید و حضرت به او سفارش کرد به اصفهان بازگردد؛ گویا ملامحمدتقی قصد داشته برای همیشه در نجف بماند؛ ولی با این رؤیا به اصفهان بازمی‌گردد. مادر مرحوم ملامحمدتقی مجلسی، دختر درویش محمد بن حسن عاملی نطنزی اصفهانی است و محمدتقی مجلسی با احترام زیادی از جد مادری خود نام می‌برد. در بدنه نژادی مرحوم محمدباقر مجلسی، حضور درویشان، عارفان و صوفیانی از جمله کمال‌الدین محمد درویش، شیخ عبدالصمد نظنزی اصفهانی که استاد ملاعبدالرزاق کاشی بود، ابونعیم اصفهانی که صاحب کتاب «حلیةالاولیاء» و بسیاری از آثار مهم حدیث و اخلاق است، به چشم می‌خورند.

وی ادامه داد: ملامحمدتقی مجلسی از همسرش، صاحب سه فرزند پسر و چهار دختر می‌شود که کوچک‌ترین فرزندش، علامه محمدباقر مجلسی بود. چهار داماد معروف او از بزرگان، علما و فقیهان عالم تشیع بودند که در رأس آنها ملاصالح مازندرانی، همسر مرحومه آمنه بیگم مجلسی بود و صحبت درباره این بانو مجلس جدایی می‌طلبد. علامه مجلسی در خانواده‌ای با چنین تبار و نژادی متولد شد. در چهار یا پنج جلد آخر کتاب «بحارالانوار» که سلسله نژاد را آورده، بارها به اجداد پدری و مادری خود اشاره و مشخص کرده که به‌واسطه این افراد از چه کسانی روایت می‌کند.

کرباسی‌زاده گفت: نکاتی که بیان شد، شاید بتواند داوری‌هایی را که نسبت به دیدگاه علامه مجلسی درباره عرفان و تصوف انجام شده است، تعدیل کند. مرحوم مجلسی در توضیح روش عرفانی پدرش و شیخ بهایی به این نکات اشاره کرده؛ اینکه چگونه عرفان راستین شرعی را از عرفان غیرراستین جدا کنیم. همچنین بارها بیان کرده که پدرش چله‌نشینی‌هایی داشته و حتی فرزندش را به این کار دعوت می‌کرده است. این موارد همیشه درباره علامه مجلسی گفته می‌شود.

وی دوره زندگی علامه مجلسی را در اصفهان مورد توجه قرار داد و بیان کرد: از نظر تاریخی در آن زمان، شهر اصفهان بارها به مرکزیت علمی درآمد؛ یعنی در قرون اولیه اسلام، دوران حاکمیت آل‌بویه و دوره سلجوقیان، شهر اصفهان همیشه آمادگی تبدیل شدن به مرکزیت علمی را داشت، با این تفاوت که این بار صفویان روی کار آمدند. در آن زمان وحدت ملی و استقلال سیاسی کشور مدیون شاهان صفوی بود و علامه مجلسی در دوره‌های آخر حکومت صفویان به سر می‌برد.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان ادامه داد: زندگی علامه مجلسی به سه دوره تقسیم می‌شود؛ دوران تحصیلات تا پیش از ۲۳ سالگی، دوران تألیفات که از اواخر ۲۳ سالگی اولین کار خود را آغاز می‌کند و ۱۲ سال پایانی عمر ایشان که در دو دوره سلطنت سلیمان و شاه سلطان حسین، شیخ‌الاسلام اصفهان بود. علامه مجلسی به مکاتب فکری پیش از خودش توجه داشت. بعد از دوران فیلسوفانی مثل ابن‌سینا، فارابی و خواجه نصیر، برای اولین بار در اصفهان مکتب جدیدی با عنوان مکتب فلسفی اصفهان شکل گرفت. این مکتب به‌دلیل جامعیت دانشمندان آن به مکتب فقهی فلسفی اصفهان معروف شد و مرحوم مجلسی از جمله دانشمندان آن بود. مرحوم جزایری معتقد بود کمتر دانشمندی را در میان استادان خود دیده که میزان مطالعه و تحقیق او به اندازه مجلسی دوم یا همان علامه مجلسی باشد.

وی اظهار کرد: استاد مرحوم مجلسی، آقا حسین خوانساری، از نسل دوم فیلسوفان اصفهان بود و پدرش، مرحوم محمدعلی را که جزو چهار استاد بزرگ نسل اول فیلسوفان اصفهان به حساب می‌آمد، درک کرده بود؛ یعنی ملامحمدتقی مجلسی، میرزا رفیعای نائینی و فرد دیگری که چندان معروف نیست، دارای این ویژگی منحصر به فرد بودند. این افراد شیخ بهایی، میرداماد، میرفندرسکی و ملاعبدلله شوشتری را درک کردند. محمدتقی مجلسی از این چهار نفر اجازه داشت، اجازه او از مرحوم میرفندرسکی روایی نبود، بلکه اجازه خواندن کتاب بود؛ ولی از سه نفر دیگر اجازه روایت داشت و نکته این است که سندی پیدا شد که مشخص کرد ملامحمدتقی مجلسی نزد میرداماد پنج متن را از ابتدا تا انتها خواند و میرداماد انجام این کار را نزد خودش تأیید کرده است.

مشاهده در خبرگزاری ایکنا
مشاهده در خبرگزاری فارس
مشاهده در خبرگزاری ایمنا