اساساً زن در دنیای غرب و مدرنیته جایگاهی جز جذابیت‌های ظاهری خود ندارد و حتی نمی‌تواند تصور کند، چراکه ذهن زنان را مطیع و حقیر پرورانده‌اند و از همین رو است که عده‌ای سر از برف بیرون آورده و متحیر به دنبال عزت و ارزش وجودی خود می‌گردند.

خواب و آرزویی‌های نظام‌های فمینیستی هرگز به نظام حقوق زنان مسلمان و نگاه توحیدی به انسان نمی‌رسد چراکه همین نظام‌های به ظاهر دفاع از حقوق زنان هم متأثر از دیدگاه تمتع و لذت‌جویی مردان بناشده و دیواری است که تا آسمان هم اگر بالا رود، کج است.

اما زن در فرهنگ ایرانی اسلامی جایگاه بالایی دارد، جایگاه انسانیت که ارزش انسان را به حد وجودی او می‌داند و نه چیز دیگری، البته زن و مرد تفاوت‌هایی دارند اما این تفاوت‌ها، منشأ برتری نیستند.

معنای زن از دیدگاه اسلام و نگاه توحیدی آن‌چنان لطیف است که اگر بیان شود، جهانیان را انگشت به دهان می‌دارد، تعامل خاتم پیامبران با یگانه دخترش به گونه‌ای است که داعیه داران حقوق زن، در شلوغ‌ترین رویاهای خود هم تصور نمی‌کنند.

در همین راستا امیر صالحی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس به تبیین موضوع دفاع از حقوق زن در فقه شیعه پرداخت و اظهار کرد: در فرهنگ اسلامی در بیان احکام تشریعی و احکام الهی هیچ کدام از زن یا مرد به جهت جنسیت بر یکدیگر تفاضل و برتری ندارند.

این پژوهشگر افزود: آیاتی از قرآن که با واژه‌های انسان بنی آدم و ناس پیام‌ها و دستورهای خود را بیان می‌کند، نشانگر این است که جنسیت تأثیری در این احکام ندارد همان‌طور که در آیه ۹۷ از سوره نحل بیان‌شده که هر کدام از زن و مردی که کار نیکو انجام دهند اگر ایمان آورده باشند زندگی خوش و پاکیزه‌ای به آن‌ها خواهیم داد و پاداشی بهتر از کردارشان عطا خواهیم کرد.

تفاوت در احکام مردان و بانوان در راستای ویژگی‌های جسمی و روحی

وی تصریح داشت: اگر در احکامی تفاوت بین زن و مرد گذاشته شده به جهت ویژگی‌های جسمی و روحی هر کدام بوده و خداوند عدالت را در این امر مد نظر قرار داده و از زن با توجه به ویژگی‌ها و ظرافت‌های جسمی و روحی او بار تکلیف و مسؤولیت احکامی مانند تأمین نیازهای مالی خود و خانواده، جهاد و قضاوت و شهادت و …برداشته است.

صالحی با بیان آنکه مسؤولیت‌ها و تکالیف انسان که در شریعت اسلام به سه بخش تقسیم می‌شود گفت: احکامی که عمومی بوده و از هر کدام از انسان‌ها اعم از زن و مرد که شرایط عمومی تکلیف یعنی عقل، بلوغ و قدرت را داشته باشند خواسته شده و مورد خطاب خداوند قرار می‌گیرند هیچ تفاوتی و تأثیری جنسیت در این قسمت ندارد ماننده نماز، روزه، خمس و… که این امر نخستین مسؤولیت و تکالیف انسان که در دین اسلام است.

 وی با اشاره به آن که احکامی به لحاظ ویژگی‌های روحی و جسمی هر یک از زن و مرد به یکی از آن دو اختصاص پیدا کرده است و ادامه داد: در بیان تکالیف اختصاصی مردان می‌توان به وجوب تأمین نفقه خود و افراد تحت تکفل، نماز و روزه پدر و مادر که بر پسر بزرگ او واجب شده، جهاد و قضاوت و شهادت و… و همچنین در تکالیف اختصاصی زنان به مواردی همچون احکام مربوط به غسل‌های مخصوص بانوان، حضانت فرزند در ابتدای ولادت که تا ۲ سالگی برای پسر و تا ۷ سالگی برای دختر به عهده مادر است و… اشاره کرد.

صالحی خاطرنشان کرد: احکامی که لزوم انجام آن از خصوص زنان برداشته شده ولی در صورتی که زن‌ها هم انجام دهند کار شایسته‌ای انجام داده و ثواب می‌برند مانند نماز جمعه، جماعت و… است که در بین احکام شرعی در ابواب مختلف فقهی احکام شرعی نوع اول بیشتر از دو نوع دیگر است و بیشتر ابواب فقه، احکام زن و مرد تفاوتی نداشته و جنسیت تأثیری ندارد.

تأکید اسلام بر حقوق اختصاصی زنان

این کارشناس دینی اضافه کرد: از موارد و مصادیق بخش دوم که حقوق اختصاصی زنان است مواردی در فقه وجود دارد که بر همگان کاملاً واضح و روشن است که به نفع زن بوده و همه جوانب و ابعاد جسمی و روحی او مورد توجه قرار گرفته از جمله این موارد توجه به حقوق مالی و تأمین نیازهای مادی است.

وی افزود: حقوق مذکور تحت عناوین فقهی مانند نفقه، مهریه و دیه‌ای که با فوت مرد به او می‌رسد آمده است و البته مواردی نیز در فقه وجود دارد که تطبیق آن بر نیازها و مقتضیات جسمی و روحی زنان نیازمند توضیح و روشنگری است که معلوم و واضح شود که ذره‌ای بر زن در احکام و تکالیف فقهی ظلم نشده است بلکه بر اساس عدالت و حکمت الهی است تا این دسته از احکام دستاویز تفکر اومانیسم و فمینیسمی نشود.

صالحی در ادامه صحبت خود به تعریف نفقه پرداخت و گفت: نفقه عبارت است از هزینه زندگی زن و نزدیکان (مانند فرزندان، نوه‌ها،  پدر و مادر و اجداد) از همین رو نفقه زن که تأمین آن بر عهده شوهر است، عبارت است از تهیه غذا،  پوشاک، وسایل زندگی، هزینه معالجه و درمان و مسکن و غیره.

تفاوت‌های حائز اهمیت در نفقه زن با نزدیکان در اسلام

این کارشناس دینی با اشاره به تفاوت‌های نفقه زن با نزدیکان(مانند فرزندان، نوه‌ها،  پدر و مادر و اجداد اذعان داشت: در نفقه زن، فقر و احتیاجش شرط نیست؛ پس زن بر شوهر حق نفقه دارد اگر چه بی‌نیازترین مردم باشد، بر خلاف نزدیکان مانند فرزندان و پدر و مادر که فقر شرط است.

وی یادآور شد: دومین تفاوت نفقه زن با نزدیکان در مقدار نفقه از جهت مقدار و کیفیتشان و جایگاه زن لحاظ می‌شود نه میزان درآمد یا شأن و جایگاه عرفی مرد یا حتی بنابر نظر فقهای معظم اگر زنی بر اساس‌شان و جایگاهش عرفا نیازمند خدمتکار باشد بر مرد واجب است برای او تأمین کند.

صالحی با بیان آن که تأمین نفقه و سکونت زن بعد از طلاق رجعی در دوران عده زن به عهده مرد است خاطرنشان کرد: نفقه زن بر نزدیکان مرد مقدم است یعنی اگر مردی تنها می‌تواند به غیر از خود یک نفر را تأمین کند زن بر اقارب مقدم است و همچنین نفقه نزدیکان قضا نمی‌شود و اگر در وقت و زمان آن فوت شود و لو اینکه به خاطر کوتاهی مرد باشد جبران نمی‌شود و در ذمّه او مستقر نمی‌شود برخلاف زوجه که هر مقدار نفقه او را مرد تأمین نکند به او بدهکار می‌شود.

تأمین نیازهای مالی زن، خلاصه شده در نفقه نیست

کارشناس فقه و احکام دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان متذکر شد: به این نکته باید اشاره شود که حق نفقه برای زن موقعی ثابت است که زن در عقد دائم شوهر خود بوده و به وظایف همسری خود عمل کرده و ناشزه نشده باشد و این بدین معنا است که در احکام الهی عدل و انصاف کاملاً لحاظ شده و به اسم حقوق هر یک از زن و مرد به دیگری ظلمی نشده است.

وی در ادامه صحبت‌های خود ابراز داشت: با توجه به آن چه در بحث نفقه زن توضیح داده شد معلوم شد که اسلام و فقه شیعه عنایت ویژه بر تأمین نیازهای مالی زن دارد که خلاصه در نفقه نشده بلکه به مواردی دیگر مانند احکام که در ادامه مطرح می‌شود، می‌توان اشاره کرد.

مهریه حقی انکارناپذیر برای بانوان است

وی ادامه داد: پیرو صحبت‌های قبل باید یادآور شد که، مهریه زن که حق او و پشتوانه محکم مالی برای او است که به محض ازدواج امکان مطالبه او از شوهر وجود دارد بلکه در فقه و حقوق اسلامی برای زن حقی قرار داد شده به نام حق حبس که زن در اولین تمکین می‌تواند شرط ادای مهریه قرار دهد.

مطالبه اجرت بانوان در اسلام برای کار در منزل و شیردهی به فرزند خود

صالحی در ادامه با بیان آن که در اسلام بانوان می‌توانند برای کار در منزل و شیردهی به فرزند خود مطالبه اجرت کند، تصریح داشت: اجرت المثل کارهای داخل منزل که با دو شرط امکان مطالبه برای زن است، یکی این که این کارها را زن به درخواست مرد انجام داده باشد و دوم این که قصد او از انجام این کارها مزد گرفتن بوده باشد و تبرعی و مجانی انجام نداده باشد وحتی در فقه ما زن می‌تواند در مقابل شیر دادن به فرزند خود از شوهر خود مطالبه اجرت کند و با مزد گرفتن بچه خود را شیر دهد.

دو برابر بودن دیه مردان کاملاً به نفع بانوان است

این کارشناس مذهبی تفاوت در مسؤولیت‌های مالی و حقوقی زن و مرد را یکی از علل تفاوت در دیه مردان و زنان دانست و اضافه کرد: گاهی اوقات در زبان مدعیان دروغین حقوق زن دیه مرد و زن دستاویز هجمه به فقه می‌شود اما غافل از این که دیه مرد که در برخی موارد مانند دیه قتل نفس که دو برابر دیه زن است، حکمی است کاملاً به نفع زن زیرا این دیه به وراث مرد از جمله همسر او می‌رسد، بر خلاف دیه زن که به خود زن نرسیده و به وراث او از جمله شوهرش می‌رسد و این اختلاف به خاطر تفاوت در مسؤولیت‌های مالی و حقوقی زن و مرد است، که در ادامه بیشتر توضیح می‌دهیم.

وی بیان داشت: نتیجه این که در فقه شیعه موارد متعددی وجودی دارد که کاملاً توجه ویژه به حقوق زن برای همگان مشهود بوده و برای هیچ کس قابل انکار نیست، در مقابل احکامی وجود دارد که نفع آن برای زن و جامعه نیاز به تبیین توضیح داشته که از این موارد تفاوت در ارث زن و مرد است.

صالحی در ادامه صحبت‌های خود گفت: توضیح این که از مواردی که در قوانین اسلامی مورد اعتراض مدعیان تساوی حقوق زن و مرد قرار گرفته است، این است که سهم الارث زن در اسلام معادل نصف سهم الارث مرد است. از نظر اسلام پسر دو برابر دختر، و برادر دو برابر خواهر، و شوهر دو برابر زن ارث می‌برد، تنها در مورد پدر و مادر است که اگر میت فرزندانی داشته باشد و پدر و مادرش نیز زنده باشد، هر یک از پدر و مادر یک ششم از مال میت را به ارث می‌برند.

علت تفاوت سهم الارث بانوان و مردان

کارشناس فقه و احکام دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با بیان علت تفاوت سهم الارث بانوان و مردان ادامه داد: علت اینکه اسلام سهم الارث زن را نصف سهم الارث مرد قرارداد وضع خاصی است که زن از لحاظ مهر و نفقه و سربازی و برخی قوانین جزائی دارد و اسلام مهر و نفقه را اموری لازم و مؤثر در استحکام زناشوئی و تأمین آسایش خانوادگی و ایجاد وحدت میان زن و شوهر می‌شناسد.

وی در تکمیل علت تفاوت سهم الارث بانوان و مردان عنوان کرد: از نظر اسلام الغاء مهر و نفقه و خصوصاً نفقه موجب تزلزل اساس خانوادگی و کشیده شدن زن به سوی فحشاء است، و چون مهر و نفقه را لازم می‌داند و به این سبب قهرا از بودجه زندگی زن کاسته شده است و تحمیلی از این نظر بر مرد شده است، اسلام می‌خواهد این تحمیل از طریق ارث جبران بشود، به همین دلیل برای مرد دو برابر زن سهم الارث قرار داده است.

آنچه زن از ارث و مهریه نصیبش می‌شود، پس انداز است

صالحی خاطرنشان کرد: به عبارت دیگر یکی از علت‌های زیاد بودن ارث مرد نسبت به زن آن است که همان‌طور که اشاره شد نفقه زن بر عهده مرد است؛ یعنی مرد علاوه بر این که باید مخارج خود را تأمین کند، موظف است هزینه زندگی زن و فرزندان را هم تأمین نماید. از سوی دیگر، مرد دهنده مهریه و زن گیرنده آن است.

این کارشناس دینی ابراز کرد: در واقع می‌توان ادعا کرد که آنچه زن از ارث و مهریه نصیبش می‌شود، پس انداز او قرار می‌گیرد، در حالی که سهم الارث مرد، صرف مخارج زندگی خود و همسر و فرزندانش می‌شود.

 زن هیچ مسئولیتی در پرداخت‌های مالی ندارد

وی متذکر شد: علاوه بر این، در شرع اسلام، تکالیفی بر عهده مرد گذاشته‌شده است که مستلزم صرف مال است؛ مانند هزینه‌هایی که مرد باید در راه جهاد بپردازد و یا جایی که یکی از بستگان، به صورت خطایی مرتکب قتل یا جرحی شود، مرد به عنوان عاقله، در پرداخت دیه مقتول، مسؤولیت دارد، در حالی که زن هیچ مسئولیتی در این زمینه‌ها ندارد.

بهره واقعی مردان از ثروت‌های جامعه به مراتب کمتر از بانوان است

صالحی با اشاره به آن بهره واقعی مردان از ثروت‌های جامعه به مراتب کمتر از زن است، اضافه کرد: است که گرچه به ظاهر، سهم مرد دو برابر سهم زن است، لکن در عمل بهره واقعی او از ثروت‌های جامعه به مراتب کمتر از زن است، چه این که مرد در مقابل ارث زیادتری که می‌گیرد، مسؤولیت‌های مالی سنگین‌تری نیز بر دوش دارد، در یک کلام می‌توان گفت، علت تفاوت ارث زن و مرد به دلیل ایجاد توازن و تعادل میان حقوق و تکالیف هر یک از آنان است.

وی در پایان صحبت‌های خود بیان داشت: نتیجه آن چه که گفته شد، این است که احکام فقهی هریک از زن و مرد براساس عدل و انصاف بوده که برخی از آن‌ها واضح و روشن و برخی نیازمند تبیین و توضیح داشته که بر همگان مخصوصاً زنان واضح شود که ذره‌ای ظلم بر آن‌ها وارد نشده است.

مشاهده در خبرگزاری فارس