به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، جویا جهان‌بخش در نشست علمی «کتاب و کتابخوانی در توسعۀ پژوهش» که به همت پژوهشکده الهیات و خانواده وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد با اشاره به اینکه هرچه درباره کتاب گفته می‌شود شعار است و اصلاً جدی نیست، اظهار داشت: برگزاری چنین برنامه‌هایی مثل هفته کتاب در سطح می‌ماند و گره‌گشا نیست. باید میراث و تاریخ اسلام را از بسیاری از منظرها بازخوانی کرد؛ از جمله آنچه به کتاب و کتابخوانی برمی‌گردد؛ البته اسلام فارغ از نگاه منبری رایج.
وی افزود: مجموع آموزه‌هایی را که در باب دانش‌اندوزی داریم و مجموع عملکرد پیشوایان دین در باب تشویق به آموختن، مقایسه کنید با برخی از چیزهایی که امروز در حد ارزش‌های حداکثری تبلیغ می‌شود.
بسیاری از ما از کتاب و مطالعه می‌ترسیم
جهان‌بخش گفت: اسلام می‌گوید مُرکّب عالمان بر خون شهیدان برتری دارد؛ چون انسان مسلمان را می‌سازد و نمی‌گذارد جامعه اسلامی از درون پوک شود. امروز جهاد برای احیای ارزش کتاب یک جهاد دینی است و بر هر مسلمان روشن‌بین لازم است.
وی با تاکید بر اینکه در مواجهه با کتاب بسیاری از تصورات باید اصلاح شود، عنوان کرد: در باب کتاب سطحی و شعاری حرف می‌زنیم و بسیاری از ما از کتاب و مطالعه می‌ترسیم.
مدار حیات اسلامی بر کیفیت است، نه کمیت
این مصحح و پژوهشگر ادبیات فارسی افزود: خطر تحجّر که همدوش کتاب نخواندن است، همواره جهان اسلام و جامعه ما را تهدید کرده است. با اوهام‌پروری‌ها و برخی علم‌گستری‌های توخالی و نمادین و کتاب‌پراکنی‌های مسموم، مثل نشر خاطرات جعلی مستر همفر، نمی‌شود جامعه را فرهیخته کرد. اگر می‌خواهیم جوان شیعه وهابی نشود، با کتاب جعلی خاطرات مستر همفر نمی‌توانیم او را نجات دهیم. باید او را با آگاهی‌های راستین همراه کنیم؛ ولو اینکه باور او کم باشد؛ ولی بگذاریم مستحکم باشد. این همان چیزی است که در اسلام مورد تاکید است. مدار حیات اسلامی، چه فردی چه اجتماعی، بر کیفیت است، نه کمیت.
وی با اشاره به حدیثی از امام صادق (ع) اظهار کرد: امام ششم فرموده‌اند: «کسی که در پی افراد وارد این دین شده باشد، افراد او را همان طور که وارد دین کرده‌اند از دین خارج می‌کنند، و هرکس با کتاب و سنت وارد دین شود، کوه‌ها از جا می‌روند، پیش از اینکه او از جا برود.» این همان نگاه کیفی به دین‌داری و دین‌شناسی است. دین‌شناس آگاهانه با کتاب پیوند خورده است.
اولویت ترویج کتابخوانی بر ترویج خداباوری و اسلام‌باوری
جهان‌بخش با تاکید بر اینکه گام برداشتن برای کتابخوان کردن مردم مساوی با خدمت به جهان اسلام است اضافه کرد: بنا بر این مقدمات، در اوضاع کنونی کشور و جهان اسلام، ترویج کتابخوانی حتی بر ترویج خداباوری و اسلام‌باوری اولویت دارد. یعنی هرکس می‌خواهد به جهان اسلام خدمت کند، سعی کند مردم را کتابخوان کند.
وی گفت: آموزش‌های رسمی در کشور در بهترین حالت کلید مطالعات را به ما می‌دهد و تازه با آن کلید باید فتح باب کرد. تلاش شخصی لازم است. وظیفه معلم نهایتاً هموار کردن راه و نشانه‌گذاری طریق است. خودمان باید از طریق کتاب و مسیر بی‌پایان خواندن سلوک کنیم. اینجاست که می‌بینیم توسعه این همه دانشگاه آزاد و غیرآزاد و حوزه‌های علمیه کارش رسیده است به این وضع فلاکت‌باری که می‌بینیم. کتابخوانی را کم جدی گرفته‌ایم.
ما سواد کتاب خواندن نداریم
نویسنده کتاب «سه گفتار در غلوپژوهی» درباره موانع بر سر راه کتاب توضیح داد: موانعی در کتابخوانی داریم و توصیه خواندن کتاب و خرید کتاب به این سادگی نیست. اولین مانع جدی ما در ایران این است که ما سواد کتاب خواندن نداریم. لازمه کتابخوانی داشتن سواد است و توهم بیشینه ما این است که از این سواد برخورداریم؛ در حالی که غالب اجتماع ما این سواد را ندارند. حاصل دستگاه آموزش و پرورش و حوزه و دانشگاه ما سواد تابلوخوانی یا سواد حرّافی است. اینها با سواد کتابخوانی متفاوت است. با سواد تابلوخوانی نمی‌توان به کنه مطالب رسید. مشکل اول ما نبود سواد کتابخوانی است. اگر می‌خواهیم کشورمان رشد کند، سعی کنیم سواد کتابخوانی در کشور رشد کند. سواد کتابخوانی یعنی مهارت فهم هر متنی.
وی ادامه داد: مشکل دیگر به پدیدآورنده بازمی‌گردد. ما کتاب قابل خواندن یا کتاب «مقروء» خیلی کم داریم. تا لقمه مأکول نباشد، سفره‌ای گسترده نمی‌شود. بسیاری از کتاب‌های ما قابل خواندن نیست؛ چون دچار فقدان دو چیز است: یکی فقدان سواد کتاب‌نویسی و دیگری فقدان همت کتاب‌نویسی. نوشتن کتاب قابل خواندن هم نیاز به سواد دارد. نوشتن کتاب درست و انتشارش واقعاً زحمت دارد و با خوی زحمت‌گریزی ما ایرانیان سازگار نیست.
گرانی کتاب یک ادعاست
جهان‌بخش با اشاره به اینکه کتاب خواندنی به ندرت به دست مردم می‌رسد، گفت: موانع دیگری هم هست که به نظر من بعضی از آنها توهمی است. گرانی کتاب بیشتر یک ادعاست. کتاب در ایران از عموم کشورهای فرنگی و عربی ارزان‌تر است. البته کیفیت آن هم کمتر است؛ نسبت به کشورهای دیگر کتاب‌های باکیفیت نداریم. کتاب در کنار قیمت پیتزا خیلی ارزان است. اینها تعطیل نمی‌شود؛ ولی کتاب تعطیل می‌شود. کتاب گران نیست؛ بلکه کتاب اولویت ما نیست. این یک مشکل فرهنگی است.
وی افزود: علت دیگر هم این است که کتاب مناسب حال افراد کم است. وقتی می‌شود انتظار داشت که مردم برای کتاب خرج کنند که کتاب را برای خودشان سودمند بدانند. اگر مردم سود و ارج کتاب را بدانند و اگر کتاب به حال مردم سودی ببخشد، برایش خرج می‌کنند؛ ولی این کار، نیاز به تبلیغ و فرهنگ‌آفرینی دارد. بهانه دیگر در جامعه ما این است که وقت برای کتابخوانی نداریم. زندگی همه ما اینقدر غرق گرفتاری است که آدمی وقت کمی برای کتابخوانی دارد. اما واقعش این است که حاصل اوقات ما در فراغت‌هایمان چیست؟ دنبال کردن اخبار بی‌اهمیت جهان.
عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی در خصوص وضعیت کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌ها گفت: کتابخانه‌ها به خصوص در اصفهان بسیار فقیرند که به جز مسائل مالی دو علت اصلی دارد. یکی مطالبه نکردن صحیح کتاب‌خواهان و کتابخوانان، یکی هم فقر فکری و فرهنگی متصدیان عرصه فرهنگ. رونق کتابفروشی و کتابخانه به آمد و شد اهل علم است که این آمد و شد دیده نمی‌شود و یکی از دلایل رکود کتاب هم همین است.
وی در پایان گفت: قناعت در علم و فراگیری نه در دید اهل دیانت واقعی پذیرفته است، نه در دید اهل دنیا. کسی که بر علم حریص نیست، اهل علم نیست. امام علی(ع) فرموده‌اند: «دو گرسنه‌اند که سیری‌ناپذیرند. یکی طالب علم، یکی طالب دنیا.» کسی که در طلب علم بی‌قرار نیست، به گواهی همین حدیث طالب علم راستین نیست.
مشاهده در خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)
