به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، حجت الاسلام و المسلمین احمد عبداللهینژاد، مدیر حوزههای علمیه خواهران استان اصفهان، در مراسم اختتامیه سلسله نشستهای علمی تبیینی «خوانش علمی ابعاد مختلف جنگ تحمیلی ۱۲ روزه» در نشست علمی با موضوع «نقش فقه اجتماعی در تأمین امنین ملّی» که در دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد در خصوص نقش فقه اجتماعی در تأمین امنیت اجتماعی اظهار کرد: برای بررسی نسبت فقه اجتماعی و امنیت ملی، پیش از هر چیز باید مفاهیم را بهدرستی تبیین کرد؛ چراکه در صورت ابهام مفهومی، امکان وارونهنمایی حقیقت و استفاده ابزاری از مفاهیم دینی فراهم میشود.
وی با اشاره به معنای لغوی و اصطلاحی «فقه» افزود: فقه در لغت بهمعنای فهم و درک عمیق است و در اصطلاح رایج فقهی، به علم به احکام شرعی فرعی از ادله تفصیلی اطلاق میشود؛ اما این تعریف، ناظر به «فقه موجود» است و با «فقه مطلوب» کاری ندارد. فقه مطلوب، فقهی جامع است که بتواند پاسخگوی همه نیازهای انسان، از گهواره تا گور باشد. این نقدها به جایگاه و عملکردها فقها خدشهای وارد نمیکند، ولی مقصود این است که برای مثال برخی از فقهها، از همه چیز سخن میگویند، اما از امر به معروف و نهی از منکر چیزی نگفتهاند.
امر به معروف و نهی از منکر، حلقه مغفول فقه اجتماعی است
مدیر حوزههای علمیه خواهران استان اصفهان با استناد به دیدگاههای علامه طباطبایی و ملاصدرا، تصریح کرد: فقه اجتماعی که یکی از مصادیق آن امر به معروف و نهی از منکر است، در فقه موجود اینطور تبیین شده که جایگاهی نداشته باشد. فقه صرفاً محدود به احکام فرعی نیست، بلکه شامل مجموعه معارف دینی از اعتقادات، اخلاق و احکام میشود. کسی که تنها احکام عملی را بداند، اما توحید، عدل، اخلاق و فضائل انسانی را درک نکرده باشد، بهمعنای حقیقی کلمه فقیه نیست.
وی گفت: از منظر پیامبر اسلام(ص) نیز، فقیهی که حق فقاهت را به جا میآورد، مردم را از رحمت الهی مأیوس نمیکند و آنان را نسبت به عذاب الهی ایمن نمیسازد و جامعه را در مسیر معصیت رها نمیکند. بر این اساس، فقاهت، مسئولیتی اجتماعی و تمدنی دارد.
مدیر حوزههای علمیه خواهران استان اصفهان با نقد رویکرد رایج در برخی متون فقهی افزود: در فقه موجود، پرداختن به موضوعات فقه اجتماعی مانند امر به معروف و نهی از منکر، در مقایسه با سایر ابواب فقهی، کمرنگ است؛ در حالی که بهتصریح امیرالمؤمنین(ع)، این فریضه جایگاهی فراتر از سایر اعمال نیک، حتی جهاد در راه خدا دارد.
فقه از دیدگاه امام خمینی(ره) به تئوری انسان، از گهواره تا گور اشاره دارد
وی با استناد به دیدگاه امام خمینی(ره) درباره فقه، اظهار کرد: امام راحل، فقه را «تئوری کامل و جامع اداره انسان از گهواره تا گور» میدانست؛ بنابراین فقه مطلوب همان چیزیست که امام فرمودند. امام خمینی(ره) با نقد امام غزالی و ملاصدرا سه ویژگی برای فقه مطلوب برشمرد که عبارتند از برطرفکردن همه نیازهای بشر را در طول زمان تا روز قیامت، همچنین فقه شیعه را غنیترین نظام حقوقی و اجتماعی در جهان میداند و توانایی پاسخگویی به نیازهای مادی، معنوی، اخلاقی و اجتماعی بشر را دارد؛ این فقه مطلوب اکنون وجود ندارد.
عبداللهینژاد ادامه داد: امام راحل(ره) فرمود که این فقه بوده که تا کنون اسلام را حفظ کرده و به لطف خدا در آینده نیز حفظ خواهد کرد؛ به این معنا که گرچه انتقاداتی به فقه موجود وارد است، ولی نباید تقطعه شود. فقهای تاریخ با همین کتابهایی که در طول زمان نگاشتهاند، اسلام را حفظ کردهاند.
وی در ادامه با تبیین مفهوم «اجتماع» تأکید کرد: اجتماع در قرآن با واژه «امت» بیان شده و مقصود از آن، جماعتی است که در یک مکان یا زمان واحد حول یک هدف و ارزش مشترک شکل میگیرند؛ قرآن مسلمانان را به امتی واحد بودن سفارش کرده و در ادامه این مسئله میتوان گفت که فقه اجتماعی، ناظر به تنظیم روابط جمعی انسانها، نهادهای عمومی و ساختارهای اجتماعی است.
امنیت در فقه، هدف نیست؛ بلکه ابزاری برای حفظ ارزشها است
مدیر حوزههای علمیه خواهران استان اصفهان با تشریح مفهوم «امنیت» افزود: امنیت در برابر خوف و اضطراب معنا میشود و ابعاد گوناگونی همچون امنیت جانی، مالی، اخلاقی و ملی دارد. امنیت اخلاقی به هنگام ترس از بهخطر افتادن ارزشهای اخلاقی معنا مییابد تا گزارههای اخلاقی را حفظ کند. امنیت مالی به هنگام ترس از به خطر افتادن شرایط مالی و اقتصادی مورد استفاده قرار میگیرد، امنیت جانی به هنگام خوف از تلفشدن و امنیت ملی زمانی به خطر میافتد که موجودیت جامعه، سرزمین، تاریخ و هویت یک ملت تهدید شود.
وی با تأکید بر تمایز میان «امنیت» و «احساس امنیت» گفت: گاه احساس امنیت از خود امنیت مهمتر است. جامعهای که دچار احساس ناامنی شود، حتی در صورت برخورداری از توان دفاعی بالا، آرامش روانی خود را از دست میدهد. جامعه، موضوع فقه اجتماعی است و موضوعات جامعه بشری که در فقه بیان شده، مسائل انسانی جامعه بشری هستند.
عبداللهینژاد با اشاره به جایگاه امنیت در فقه تصریح کرد: امنیت در فقه، یک مقوله مستقل و اصیل نیست، بلکه ابزاری برای حفظ ارزشهای بنیادین شریعت، از جمله دین، جان، عقل، مال و نسل است. ضرورتی ندارد که همیشه فقه اجتماعی در خدمت امنیت ملی باشد، اگر اینطور باشد، باید مسئله حجاب را رها کرد.
وی در تبیین نسبت امنیت و فقه اجتماعی گفت: قاعده تزاحم، تشخیص «اهم و مهم» بر اساس مقاصد شریعت ضروری است و این تشخیص، نیازمند فهم دقیق فقه و دادههای واقعی اجتماعی است. برخی برداشتهای نادرست از قواعدی مانند تزاحم، اضطرار یا دفع افسد به فاسد، منجر به توجیه رفتارهای خلاف شرع در سطح اجتماعی میشود؛ ولی حکومت نمیتواند چنین برداشتی داشته باشد؛ زیرا موقعیت اضطراری به این معناست که صبر بر بعضی شرایط ممکن نباشد.
فقه اجتماعی، پایه امنیت ملی پایدار در جامعه است
مدیر حوزههای علمیه خواهران استان اصفهان با اشاره به قاعده «حفظ نظام» خاطرنشان کرد: مقصود از حفظ نظام، صرفاً حفظ یک ساختار سیاسی یا افراد مسئول نیست، بلکه منظور حفظ نظام اسلام و ارزشهای دینی است. امام خمینی(ره) در این قاعده سه سطح از نظام را در نظر گرفت که عبارتند از نظام عام و کلان اجتماعی که همان نظام کلان هستی است، نظام و حیات اسلام و گاهی خردهنظامها. هیچگاه نمیتوان بهنام حفظ نظام، به تضعیف مبانی دینی و اجتماعی جامعه تن داد.
وی با تأکید بر نقش فقه اجتماعی در تأمین امنیت ملی گفت: فقه اجتماعی، با زنده نگهداشتن ارزشها، ترویج امر به معروف و نهی از منکر و تنظیم روابط اجتماعی، نقش اساسی در ایجاد و تثبیت امنیت ملی دارد. اگر جامعهای بهدنبال امنیت پایدار است، باید فقه اجتماعی را پویا و متناسب با نیازهای زمان بازخوانی کند.
عبداللهینژاد با ابراز امیدواری از اینکه این نشست مورد رضایت حضرت ولیعصر(عج) قرار گرفته باشد، بیان کرد: نقدهای علمی را با آغوش باز میپذیریم تا در مسیر اصلاح و تکامل گام برداریم.
