…

بخش اول سه بحث مالی در روزه
الف) کَفّاره: جریمه‌ای است که در ازای انجام برخی کارهای حرام یا ترک بعضی واجبات باید انجام داد. آزادکردن بنده، اطعام یا پوشاندن فقیر، روزه گرفتن و قربانی از مهم‌ترین کفارات هسستند..
و در بحث روزه به دو نوع کفاره عذری و کفاره عمدی تقسیم می شود.
ب) فدیه: مالی معیّن است که برای جبران عبادت فوت شده از روی عذر فوت شده واجب شده است.فدیه در مورد پیرمردان ، پیر زنان، زنان باردار و زنان شیرده که توانایی روزه گرفتن نداشته اند و روزه برایشان مشقت شدید داشته به کار می رود.
ج) زَکات فِطره یا فِطریه از واجبات مالی اسلام است که در روز عید فطر پرداخت می‌شود. در روایات اسلامی، بر اهمیت زکات فطره تأکید شده است. برپایه این روایات، زکات فطره باعث کامل‌شدن روزه است و همان‌گونه که هر کس نماز بخواند و از روی عمد در تشهد صلوات بر پیامبر(ص) نفرستد نمازش باطل است؛ هر کس روزه بگیرد و عمداً زکات فطره ندهد روزه‌اش پذیرفته نمی‌شود, چه بسا پرداخت‌نکردن آن موجب مرگ شود.

بخش دوم مقدار کفاره
1.کفاره تأخیر و فدیه:
برای هر روز باید یک مد طعام( گندم یا برنج یا خرما ..) به فقیر داده شود
هر مد طعام ۷۵۰ گرم است ( آیت الله شبیری زنجانی ۹۰۰ گرم).
2.کفاره افطار عمدی ماه رمضان: علاؤه بر قضا، کفاره اش تخییری است.
یعنی مخیر است که یا یک بنده آزاد کند ( که در زمان ما امکان ندارد) یا شصت روز روزه بگیرد ( ۳۱ روز پشت سر هم و ۲۹ روز دیگر را متفرق می تواند انجام دهد ) یا به شصت فقیر هر کدام یک مد طعام کفاره دهد.
3. کفاره باطل کردن روزه با حرام:
سه نظر:
۱. آیات صافی و زنجانی: کفاره جمع واجب است.
یعنی باید هم بنده آزاد کند هم شصت روز روزه بگیرد و هم به شصت فقیر اطعام کند.(زنجانی: اگر به چیز حرامی مثل جماع حرام و خوردن و آشامیدن حرام روزه خود را باطل کند باید کفاره جمع بدهد و با غیر این‌ها کفاره تخییری کافی است).
۲.رهبری سیستانی: کفاره جمع واجب نمی‌شود.
۳.بقیه مراجع : کفاره جمع احتیاط واجب است.
4. کفاره چند بار جماع (آمیزش) حرام
۱.امام سیستانی مکارم زنجانی: موجب تکرار کفاره نمی‌شود.
۲.خویی :برای هر بار یک کفاره بر او واجب است.
۳.بقیه مراجع برای هر بار بنابر احتیاط یک کفاره بر او واجب است.
5. کفاره چند بار غیر از جماع:
۱. آیات خویی( فتوا) و وحید تبریزی (بنابر احتیاط واجب) استمنا کفاره تکرار می‌شود و در غیر آن تکرار لازم لازم نیست.
۲.بقیه مراجع هرچند امساک لازم است ولی یک کفاره کافیست.
6. مسافرت بعد از باطل کردن روزه
۱.امام صافی فاضل: اگر به قصد فرار از کفاره سفر کند ساقط نمی‌شود و الا بنابر احتیاط واجب کفاره بدهد.
۲.زنجانی: اگر از شب در فکر سفر نباشد حتی به صورت تردید کفاره ساقط نمی‌شود ولی اگر از شب در فکر سفر باشد و پیش از ظهر مسافرت کند کفاره واجب نیست , هرچند به جهت فرار از آن سفر نماید.
بقیه مراجع: ساقط نمی‌شود اگرچه به قصد فرار از کفاره باشد.
7. در صورت جماع بعد از بطلان روزه با بقیه مفطرات(مثل خوردن و آشامیدن) کفاره تکرار نمی‌شود.

بخش سوم جنس کفاره
طعام مثل گندم، آرد، جو و خرما
1. گوشت و حبوبات دیگر مانند لوبیا نخود؟
۱. مکارم: گوشت به تنهایی اشکال دارد
۲. رهبری: گوشت کفایت نمی‌کند.
3. تبریزی احتیاط: در ترک گوشت خام است.
۴. صافی: لوبیا و گوشت امثال این‌ها خورشت محسوب می‌شود بنابراین در غیر اشباع سیر کردن احتیاط این است که گندم یاجو یا آرد یا خرما باشد.
۴.زنجانی: هر چیزی که معمولاً بالفعل یا بعد از طبخ سیر کننده باشد مجزی است.هر چند احتیاط مستحب آن است که تنها گندم یا آرد گندم داده شود.
۵.بقیه مراجع: هرچه مصداق طعام باشد کفایت می‌کند.
ماکارونی به عنوان کفاره برای هر روز ۷۵۰ گرم (۹۰۰ گرم: زنجانی) کافیست.

بخش چهارم پرداخت کفاره
پرداخت کفاره فوری نیست اما نباید در انجام آن کوتاهی باشد.
پرداخت فدیه یعنی کفاره زنان باردار شیرده پیرمرد و پیرزن بعد از ماه رمضان اشکال ندارد. اما کفاره مریض باید ماه رمضان سال بعد پرداخت شود.
در صورت تأخیر در پرداخت کفاره مقدار کفاره افزایش نمی‌کند.
پرداخت تمام یک ماه یا چند مد به یک فقیر:
الف) در کفاره عذری:
همه مراجع به اندازه قوت یک سال اشکال ندارد.
ب)در کفاره عمد:
در صورت دسترسی در حال یا آینده نمی‌توان به یک نفر بیش از یک مد پرداخت کرد.
حکم دادن پول به جای طعام:
همه مراجع: در صورتی که پول کفاره را به فقیر بدهد و او را وکیل کند که با آن پول همان طعام را بخرد و آن را به عنوان کفاره بپذیرد و اطمینان داشته باشد که می‌خرد کفایت می‌کند.
نکته مهم کسانی که برای هر روز پول گندم را محاسبه می‌کنند نمی‌توانند با آن پول مثلاً خودشان برنج بخرند و به فقیر پرداخت کنند. بله می توانند هر روز پول برنج را محاسبه کنند و به فقیر بدهند یا خودشان برای هر روز ۷۵۰ گرم برنج بدهند.
پرداخت کفاره به واجب النفقه خودش( همسر والدین و فرزندان ) جایز نیست.
پرداخت کفاره غیر سید به سید:
مشهور مراجع :اشکال ندارد .
صافی مکارم فاضل گلپایگانی: بنابر احتیاط واجب نمی‌شود بقیه مراجع اشکال ندارد.
کفاره زوجه:
مشهور مراجع: کفاره زن بر عهده خودش است.
زنجانی: کفاره عذری مثل ایام بارداری شیردهی و بیماری بنابر احتیاط بر عهده شوهر است.
عدم توانایی در پرداخت کفاره:
وظیفه فعلی: باید به هر تعداد فقیر که می‌تواند طعام بدهد و اگر نتواند استغفار کند اگرچه مثلاً یک مرتبه بگوید استغفرالله
وظیفه بعدی:
۱.رهبری مکارم: بعداً که قدرت پیدا کرد لازم نیست که کفاره را بدهد
۲.زنجانی گلپایگانی صافی اراکی: باید هر وقت بتواند پرداخت کند.
۳.بقیه مراجع: بنابر احتیاط واجب هر وقت بتواند کفاره را بدهد.
در کفاره افطار عمدی:
مکارم، سبحانی، فاضل، گلپایگانی، اراکی: و اگر از دادن صدقه هم عاجز است هیجده روز (گلپایگانی: پی درپی) روزه بگیرد و اگر روزه هم نتوانست بگیرد استغفار کند و هر قدر بتواند روزه بگیرد.

بخش پنجم زمان پرداخت کفاره
زمان پرداخت فطره به دو صورت:
الف) کسی که نماز عید می‌خواند:
۱ . زنجانی مکارم باید پیش از نماز عید بپردازد.
۲.بقیه مراجع پیش از نماز بنابر احتیاط واجب بپردازد.
ب )کسی که نماز عید نمی‌خواند:
۱.زنجانی در روز عید بدهد
۲.بقیه مراجع تا ظهر عید تاخیر بیندازد.

بخش ششم مصارف زکات فطره
آیات عظام امام رهبری زنجانی نوری بهجت فاضل خویی اگر فطریه را به یکی از موارد مصرف زکات برسانند کافیست هرچند احتیاط مستحب آن است که فطریه را فقط به فقرای شیعه بدهند.
آیات عظام سیستانی وحید صافی مکارم گلپایگانی فطریه را بنابر احتیاط واجب باید به فقرای شیعه داد.
1. اگر کسی بگوید فقیرم نمی‌شود به او فطره داد مگر آنکه به حرف او اطمینان پیدا شود و یا انسان بداند که قبلاً فقیر بوده است.
2. گمان به فقر با کشف خلاف:
دو صورت
الف) مال پرداخت شده موجود است:
مشهور: مال را پس بگیرد و به فقیر بدهد اگر نتوانست باید از مال خود به فقیر بدهد.
آیت الله زنجانی: چنانچه بتواند بدون هر از آن را پس بگیرد و این کار اشکال شرعی نداشته باشد باید آن مال را بگیرد و اگر نتواند چنانچه آن را با حجت شرعی داده چیزی بر گردن او نیست و الا ضامن است.
ب) مال موجود نیست:
گیرنده می‌دانسته مالی که می‌گیرد فطریه است باید عوض آن را به فقیر بدهد و اگر نمی‌دانسته دادن عوض برگیرنده مال لازم نیست و شخص پرداخت کننده باید خودش فطریه را بدهد.
3. میزان پرداخت فطریه به فقیر
الف) حداقل:
۱.رهبری نوری مکارم فاضل کمتر از ۳ کیلو گرم به یک فقیر پرداخت نشود
۲.سیستانی: احتیاط مستحب به یک فقیر کمتر از ۳ کیلو پرداخت نشود مگر اینکه به فقرایی که جمع شده‌اند نرسد
۳.امام اراکی وحید خویی صافی بهجت گلپایگانی تبریزی :بنابر احتیاط واجب کمتر از ۳ کیلوگرم به یک فقیر پرداخت نشود.
۴.زنجانی واجب است احتیاط کند به یک فقیر کمتر از ۳ کیلو و ۶۰۰ کیلوگرم پرداخت نشود
ب)حداکثر)
۱. بهجت نباید به یک فقیر بیشتر از مخارج سالش بدهند
۲.امام نوری مکارم فاضل احتیاط واجب به یک فقیر بیشتر از مخارج سالش پرداخت نشود.
۳.سیستانی صافی زنجانی گلپایگانی تبریزی خویی اگر تا مقداری بدهند که بی‌نیاز شود اشکال ندارد.
4. پرداخت فطریه به معصیت کار
۱. امام بنابر احتیاط واجب به شرابخوار و کسی که آشکارا گناه کبیره می‌کند پرداخت نشود
۲. رهبری بنابر احتیاط واجب به کسی که آشکارا گناه کبیره انجام می‌دهد پرداخت نشود.
۳. خویی سیستانی وحید تبریزی بنابر احتیاط واجب به شرابخوار بی نماز و کسی که آشکارا گناه می‌کند پرداخت نشود
۴. صافی نوری فاضل گلپایگانی و کسی که آشکارا معصیت می‌کند بنابر احتیاط واجب پرداخت نشود.
۵. زنجانی به شرابخوار و کسی که زکات دادن به او معصیتش است می‌توان فطریه داد.
۶. مکارم بنابر احتیاط واجب به شرابخوار نمی‌توان فطریه داد.
۷. بهجت: بنابر احتیاط واجب کند به کسی که که گناه کبیره می‌کند خصوصاً در ملأ عام این گناه را انجام می‌دهد زکات فطره داده نشود مگر به قدر ضروریات خود و خانواده‌اش.

1. فطریه مهمانی که فقط شب عید فطر مهمان شده است، به عهده کیست؟
در شب عید فطر، شخصی که نان‌ خور صاحب‌ خانه است، فطریه‌اش بر عهده صاحب‌خانه می‌باشد. اما درباره‌ی اینکه نان‌خور به چه کسی گفته می‌شود بین فقها اختلاف نظر است.
اگر میهمان بعد از غروب وارد بر میزبان شود مراجع عظام تقلید به جز آیات سیستانی و تبریزی و خوئی می فرمایند که بر عهده خود میهمان است.
و این سه بزرگوار می فرمایند در صورتی که نان خور میزبان محسوب شود و حداقل یک شب هم بماند فطریه اش بنابر احتیاط بر عهده میزبان است.
اما اگر میهمان قبل از غروب بر میزبان وارد شود سه نظریه وجود دارد :
الف)آیات امام خمینی رهبری زنجانی مکارم فاضل :اگر فقط یک شب می ماند فطریه اش بر عهده خودش است.
ب)آیات سیستانی وحید تبریزی خویی:اگر شب بماند و لو غذا نخورد بر عهده میزبان است اما اگر فقط برای خوردن افطاری دعوت شده و شب نمی ماند بر عهده خود میهمان است.
ج)آیات گلپایگانی بهجت صافی:بر میزبان واجب است به شرطی که برای خوردن غذا و مانند آن آمده باشد و لو بعدا مانعی پیش آید که نتواند غذا بخورد.

2. آیا شخص می تواند زکات فطره اش را به پدر بزرگ و مادر بزرگ یا پدر و مادر فقیر خودش بدهد؟
پاسخ : خیر از آنجا که والدین و اجداد و همچنین اولاد و نوادگان در صورت فقر جز واجب النفقه هستند پرداخت زکات و یا زکات فطره به ایشان جایز نیست.

3. آیا می توان زکات فطره را برای تعمیر و ساخت مسجد یا حسینیه مصرف کرد؟
آیات عظام گلپایگانی سیستانی وحید صافی مکارم : خیر بنابر احتیاط باید فقط به فقرای شیعه پرداخت کرد.
بقیه مراجع : اشکال ندارد هر چند احتیاط مستحب این است که به فقرای شیعه پرداخت شود.

4. آیا می توان فطریه را از محل سکونت خارج کرد و در شهر دیگری مصرف کرد؟
به نظر همه مراجع عظام تقلید به جز آیات عظام اراکی بهجت زنجانی بنابر احتیاط با وجود مستحق در شهر خود به جای دیگر منتقل نکند.
به نظر آیات عظام اراکی بهجت رهبری زنجانی اشکال ندارد هر چند احتیاط مستحب در بیرون نبردن است.

5. منظور از قوت (خوراک) غالب چیست؟
۱.امام سیستانی زنجانی نوری مکارم فاضل ملاک غذای نوع مردم آن شهر است شخص استفاده می‌کند.
۲.وحید بنابر احتیاط واجب
۳.خویی تبریزی اراکی گلپایگانی صافی بهجت رهبری از هر غذایی می‌توان پرداخت نمود و لازم نیست از غذای رایج مردم باشد.

6. عدم پرداخت فطریه در زمان مقرر مشکلی ندارد؟
۱.امام رهبری سیستانی وحید نوری مکارم فاضل :مرتکب گناه شده ولی بنابر احتیاط واجب بعداً بدون بدون نیت ادا و قضا فطره را بدهد
۲.کافی گلپایگانی :باید بدون نیت ادا و قضا بدهد
۳.زنجانی بهجت تبریزی خویی مرتکب گناه شده و احتیاط مستحب این است که به نیت ما فی الذمه بدهد.

7. پرداخت فطریه قبل از عید اشکال ندارد؟
الف) قبل از ماه رمضان صحیح نیست
ب )در رمضان:
۱.امام رهبری مکارم بهجت فاضل اراکی گلپایگانی بنابر احتیاط واجب ندهد.
۲.بقیه مراجع اشکال ندارد اگرچه بنابر احتیاط مستحب تقدیم آن به عنوان قرض است یعنی در ماه رمضان مالی را به مستحق فطریه قرض بدهد و پرداخت فطریه او را بری الذمه کند.
ج) قبل از ماه رمضان قرض دهد و در روز عید نیت فطره کند همه مراجع اشکال ندارد.

8. امکان تعویض فطریه جدا شده وجود دارد؟
اگر فطریه را کنار بگذارد نمی‌تواند آن را برای خودش بردارد و مال دیگر را به جایش بگذارد مگر اینکه از فقیر وکالت در تعویض داشته باشد.

9. مشکلی نیست مبلغ به حساب نیازمند واریز شود؟
رهبری :فقیر تحویل شود کافیست
سیستانی: مادامی که برداشت نکرده ادای فطریه از زکات محسوب نمی‌شود
صافی فاضل :محل اشکال است
مکارم :در روز عید قبل از نماز اشکال ندارد
زنجانی: اگر زکات فطره را گذاشته باشد باید به وکالت از فقیر آن را قبض کند و سپس به جای آن واریز کند نگذاشته واریز آن در وقت مقرر اشکال ندارد.

10. زکات فطره بر چه افرادی واجب است؟
1. شرایط وجوب زکات فطره:
یک بالغ باشد عاقل باشد بیهوش نباشد فقیر نباشد بنده و عبد نباشد.
2. واجب النفقه خودکفا:
در صورتی که فقیر نباشد باید خودشان فطره پرداخت را پرداخت کنند.
3. فطریه فقیر: کسی که فقیر است زکات فطره بر او واجب نیست. بلکه مستحب است به اندازه پرداخت زکات فطره نفر بین افراد تحت تکفل خود دستگردان کند و همان را بپردازد.

11. اگر مکلف که فقیر نیست شب عید پولی برای پرداخت ندارد آیا واجب است قرض کند؟
۱.مکارم واجب نیست.
۲.رهبری اگر امکان قرض کردن برایش هست قرض کند
۳.زنجانی اگر قرض کردن برایش حرجی نباشد و حیثیتش هم خدشه‌دار نشود باید قرض کند.

12. وظیفه فرزند و زن در صورت عدم پرداخت فطریه توسط پدر و شوهر چیست؟
۱. سیستانی مکارم در صورتی که خود انسان واجد شرایط پرداخت فطره باشد بنابر احتیاط واجب باید بپردازد.
۲.بقیه مراجع واجب نیست.

13. آیا با پرداخت فطریه توسط همسر از عهده شوهر ساقط می‌شود؟
جواب: نمی‌شود مگر آنکه با اذن شوهر پرداخت کرده باشد. (سیستانی اراک خویی) مگر به قصد تبرع فطریه را بدهد.

14. فطریه نامزد در زمان عقد بر عهده چه شخصی است؟
اگر نان خور پدرش باشد بر عهده پدر است.

15. زکات فطره مطلقه به چه صورتی است؟
اگر در عده طلاق رجعی و بائن باشد در صورتی که نانخور شوهر باشد بر عهده شوهر است و الا خیر.

16. فطریه سرباز و زندانی به چه شکلی است؟
۱.مشهور: فطریه بر دولت واجب نیست و اگر نانخور کسی مانند پدر می‌باشند پدر باید پرداخت کند نانخور کسی نیست و مخارج سالش را خود تامین می‌کند باید خودش پرداخت کند.
۲.آیت الله وحید: احتیاط هم بر خودشان واجب است هم بر دولت.

17. فطریه فرد بیهوش به چه صورت است؟
۱. مکارم: واجب است
۲.وحید صافی تبریزی خویی: بنابر احتیاط واجب بپردازد
۳.بقیه مراجع واجب نیست.

18. فطریه جنین واجب است؟
اگر تا قبل از غروب شب عید فطر به دنیا نیامده باشد پرداخت زکات فطره او واجب نیست ولی اگر از غروب تا زوال روز عید به دنیا بیاید مستحب است.

📥 دریافت PDF ویژه نامه: m8r.ir/255